Page 76 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

Đưa người ta không đưa sang sông
Sao có tiếng sóng ỏ trong lòng?
Khổ thơ đầu mang hồn của toàn bài thơ. Đấy là lời tự vấn của tác giả, của tôi -
trữ tình, của cái ta xuất hiện sau này. Dòng tâm trạng ấy dùng dằng biết bao:
“không đưa... sao có”, “không thắm... sao đầy”. Những cái không ấy dồn hết lại để
đặc tả tấm lòng xót xa trước giờ li biệt. Tâm sự ngổn ngang, mang mang giữa bao
tiếng đời buồn vui mê đắm ấy hoà trong sắc trời chiều, oái oăm thay lại “không
thắm” mà cũng “không vàng vọt” như điểm tô thêm nỗi da diết của cuộc chia li.
Thà cứ hãy vàng đi. thắm đi thì cuộc tiễn đưa chưa chắc đã tái tê nhường ấy. Đến
cả cái sự lưỡng phân giữa “không... sao có”, “không... sao đầy” , sắc sắc không
không kia cũng càng làm cho đoạn trường thêm phần ảo não, hoá ra sắc màu ấy
phải đâu của đất trời mà của lòng người bi thương cất lên giùm trời đất.
Toàn khổ thơ là sự chuyển hoá hay ngưng tụ của thời gian, không gian giữa
muôn tiếng lòng kẻ ỏ người đi. Tiếp đến, “Đưa người ta chỉ đưa người ấy”, thế thì
còn bao nhiêu người nữa? Trần Đình sử có một phát hiện thú vị rằng khi thi nhân
đưa “người ấy” tức là đã khám phá ra cái phẩn con người yếu đuối trong con người
tráng chí của người ra đi. Có nghĩa thi nhân đã cảm nhận được con người thứ hai
của li khách. Tuy nhiên, ông không triển khai ỏ câu thờ tiếp, “Một giã gia đình một
dửng dưng”. Với quan điểm lưỢrig hộá, theo tôi, “một” có giá tri như một chủ thể.
Như thế trong li khách có cả ‘fcon người đời ti/' (Pồ-xpe-íốp), con người yếu đuối
đầy tình cảm của giờ li cách, “một giã gi^ỉđình" và một con người của chí trượng
phu, tôi tạm sử dụng từ của Pô-xpe-lốp, “con người thế sự’ ra đi lạnh lùng không
hề vương vấn: “một dửng dưng” .
Người ra đi mang chí lớn đối nghịốh với con đường nhỏ, khứ không hồi, hoài
bão và thực trạng, tâm thức và ý thức, có rằng không, nói rằng im: xung đột.
Buồn từ chiều hôm to/ớc lan toả đến chiều hôm sau, “bây giờ mùa hạ”, thoắt
đã sang hè. Thời gian của thi ca, của tâm tưởng, của đồng hiện, đồng quy: là
khoảnh khắc song cũng là chuỗi tiếp nối. Để rồi “sáng hôm nay”; ‘1rời chưa mùa
thu” . Mấy ai diễn tả được sắc trời thu? Mà đây vẫn chưa là thu bởi mùa hẹ còn
nặng mối tơ lòng. Nỗi buồn chia xa day dứt cả trời lá rụng nên ‘lươi lắm thay”
không mang lại niềm vui mà vẻ tươi tắn đã vội chìm trong màu xa xứ.
Không khí hào hùng của bài thơ được gợi lên từ những gam màu - không -
buồn: nắng không thắm, không vàng vọt, mắt trong, mắt biếc, trời tươi... nhưng
trên nền hoạ cảnh đó là tâm cảnh ngược lại. Ngược từ cái tứ “không đưa sang
sông” đến cả ánh hoàng hôn của trời chiều đằm thắm trong mắt của li khách, của
người đưa tiễn. Lấy ít - cái - buồn đối chọi nhiều - cái - buồn nhưng buồn ấy là
buồn thật, buồn đến trĩu cả hồn thơ nên nét kiêu bạc không lấn vượt lòng sầu cảm.
Ngẫm cho cùng, Tống biệt hành là bài thơ đôi thoại lại lối hành cổ song đấy
chính là điểm thành công tuyệt vời của Thâm Tâm, đến mức bài thơ vừa vang
vọng âm hưởng trầm hùng trên cái nền cơ bản là nỗi xót xa li biệt, nỗi cô đơn

75