Page 72 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

3. Với tựa đề Tống biệt hành, người tiễn tự xưng là “ta” , người ra đi được gọi là
“li khách” . Hai hình tượng nhân vật này (ta và li khách) gắn bó với nhau như hình
với bóng, song song tồn tại từ đầu đến cuối bài thơ. Phân tích hình tượng nhân vật li
khách, cấn chú ý tới mối quan hệ đặc biệt này.
Ngay khổ thơ đầu tiên, hình tượng li khách đã được gợi lên. Nhưng đến khổ
thơ thứ hai, ngòi bút của tác giả mới tập trung khắc hoạ để làm nổi bật hình tượng li
khách. Qua từng dòng thơ, gương mặt tinh thần của người ra đi mỗi lúc một hiện lên
cụ thể, sinh động hơn và cũng chân thật, toàn vẹn hơn.
Trước hết là cái ý chí quyết tâm lên đường của li khách;
Đưa người, ta chỉ đưa người ấy
Một giã gia đình, một dửng dưng...
Li khách! Li khách! Con đường nhỏ
Chí nhởn chưa về bàn tay không
Thì không bao giờ nói trỏ lại!
Ba năm mẹ già cũng đừng mong.
Hình ảnh người ra đi hiện lên trong tâm tư, trong kí ức của người ở lại như một
nhân vật lãng mạn mang dáng dấp của một đấng trượng phu. Nhân vật li khách
được vẽ bằng nét bút cường điệu nhằm làm nổi bật cái chí lớn, một ý chí sắt đá
quyết tâm ra đi không gì lay chuyển nổi (Một giã gia đinh một dửng dưng), một thái
độ sống chết vì nghĩa lớn (Chí lởn chưa về bàn tay không). Hình tượng li khách làm
gợi lên trong tâm trí người đọc một trang nghĩa sĩ thuở xưa “dứt áo ra đi”, “một đi
không trở về”. Trong hoàn cảnh cụ thể của đất nước ta lúc bấy giờ, thái độ kiên
quyết, dứt khoát, gạt tình riêng ra đi theo chí lớn của li khách là một thái độ, một tư
thế mang đậm màu sắc của cái cao cả, có sức hấp dẫn mạnh mẽ người đọc.
Đoạn thơ này có sự đan cài, xen kẽ, hoà quyện giữa hai giọng điệu của người
đưa tiễn và li khách, tạo nên tính chất phức điệu (polyphone) của ngôn ngữ thơ.
Nhưng hình ảnh li khách hiện ra không chỉ có thái độ dứt khoát, “dửng dưng”
với tất cả. Trong tâm tư sâu kín của anh vẫn còn chất chứa biết bao tình cảm dành
cho gia đình, cho những người thân yêu, ruột thịt. Thâm Tâm đã phát hiện và thể
hiện thật sâu sắc, thấm thìa những nét đối lập mà thống nhất trong con người li
khách. Ra đi “một giã gia đình, một dửng dưng” mà trong đôi mắt u ẩn, vẫn chất
chứa nỗi sầu li biệt “đầy hoàng hôn trong mắt trong”. Muốn vượt lên, nỗ lực thoát
khỏi những trường lực của tình cảm thường tình để đi theo tiếng gọi của cái cao cả
“chí nhớn chưa về bàn tay không”, mà trong lòng vẫn chồng chất, dằng dặc buồn
thương:
Ta biết người buồn chiều hôm trưởc...
Ta biết người buồn sáng hóm nay...
Một nỗi buồn thường trực trong thời gian. Té ra, người ra đi không hề “dửng
dưng”! Dửng dưng chỉ là cái vẻ bên ngoài. Đằng sau cái vẻ ngoài có vẻ dửng dưng

71