Page 77 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

thoáng chút bất cần vừa mang cả niềm ao ước được dâng hiến, yêu đời đến man
mác cả trời chiều trong phút lâm hành của lớp thanh niên trưởng thành trong thời
đất nước gặp nguy khốn.
Vậy thì cái đôi mắt trong kia có hàm chứa vẻ “dửng dưng” không? Bảo rằng
có thì đúng nhưhg tuyệt nhiên xem đấy là dấu hiệu riêng của “dửng dưng” thì chưa
hẳn. Hai chữ trong ở câu thơ này giữ hai chức năng ngữ pháp khác nhau. Nếu chữ
trong đẩu nghiêng về hướng định vị thì chữ trong thứ hai mang nhiều chức năng
ngữ pháp hơn. Trước hết, theo nghĩa đen, trong (ỏ mắt trong) là tính từ, ngược với
đục, biểu hiện sự tinh khiết. Mắt trong thường được dùng để diễn tả sự trong trắng,
ngây thơ, chưa vương nhiễm bụi trần. Vậy thì mắt ấy phải là mắt trẻ thơ hay mắt
của người mới len bước vào đời. Đặt ỏ cuối khổ thơ đầu, mắt trong thường được
hiểu là của người ra đi. Căn cứ theo nét nghĩa nguyên khởi trên thì người ra đi ấy
trẻ lắm mà hễ đã trẻ và có chí thì chí ấy thật lớn nhưng lúc lên đưòng thì nỗi lưu
luyến của người chưa từng trải cũng thật đậm đà, bịn rịn... Điều này có cơ sở vì khi
Tống biệt hành ra đời vào năm 1940 thì Thâm Tâm mới 23 tuổi.
Mắt trong, như trên đã nói, phẩn nào đã diễn tả ý tưỏng “dửng dưng”. Vậy thì
nội hàm của chữ trong à đây đã có vấn đề. Nó đâu còn tuân theo nghĩa gốc là
“trong trẻo” nữa. Mắt trong, theo cách hiểu này, gỢi nên ý nghĩa quyết chí ra đi.
Nhưng hiểu như thế đã cạn ý chưa? cùng đọc lại câu thơ, “Sao đầy hoàng
hôn trong mắt trong?’. Phải nhìn vào mắt nhau thì mới phát hiện ra hoàng hôn.
Vậy hoàng hôn trong mắt ai? Chỉ của người ra đi thôi ư? Tôi e là chưa đủ mà phải
còn là của người đưa tiễn (thậm chí là của cả em nhỏ nữa bởi mắt biếc ngây thơ
của em thì rất gần với mắt trong). Thì ra chữ trong ở đây đâu chỉ riêng định tính mà
còn cả định vị: thấy hoàng hôn sâu thẳm trong mắt nhau. Cái diệu của chữ trong
kia là đã tồn tại trên đường phân giới ấy, vừa mang nghĩa ‘Irong trẻo”, “dửng dưng”
vừa mang nghĩa ‘trong ngoài”. Kẻ ở người đi đều buồn cả. Khổ thơ bốn câu thực
chất chỉ là hai câu hỏi, tự vấn lòng:
- Đưa người, ta không đưa sang sông, sao có tiếng sóng ở trong lòng?
- Bóng chiều không thắm, không vàng vọt, sao đầy hoàng hôn trong mắt
trong?
Đã nhủ lòng không xao động nhưng sao cứ hoài thổn thức? Tại cái “bóng
chiều” kia chàng? Không có hoàng hôn mà lại hoàng hôn. Không có sông mà ba
đào vẫn dậy sóng. Đúng là sóng lòng. Tinh ỏ đấy mà tâm cũng ở đấy. Yếu hèn,
dũng cảm cũng từ bấy nhiêu mà ra. Sự trì níu bất lực và cả hùng tráng ra đi vẫn
bất lực bỏi hai cảu hỏi kia ngàn đời vẫn không tìm ra lời đáp. Nên vạn đời nhân loại
vẫn trên hành trình đi về phía trước, hướng đến một chân trời mới. độc lập, tự do;
hướng đến cái cùng tận của chân thiện mĩ. Nhưng lúc ấy, cảnh sắc kia như luôn
nằm ngoài tầm vối.
Có thể dẫn ra đây nhiều hơn nữa những lưỡng phân, nhưng đấy chỉ là các
“khách thể nghệ thuật” . Còn “chủ thể” tòi xét hệ thống từ xưng hô. Nếu xếp theo

76