Page 71 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

chỉ thấy nó gợi lên được cái không khí riêng của nhiều bài thơ cổ, mà chủ yếu phải
làm rõ tính chất hiện đại, sự cách tân về nghệ thuật của bài thơ này.
Tống biệt hành của Thâm Tâm có một sức cuốn hút, ám ảnh lạ thường. Ai đã
từng đọc, dù chỉ một lần, chắc không bao giờ quên giọng thơ “rắn rỏi, gân guốc”
của nó. Nhưng bên trong cái gân guốc, rắn rỏi ấy, bài thơ lại thấm đượm một nỗi
buồn. Nhưng buồn mà không bi lụy, dút khoát, dửng dưng mà không vô cảm, vô
tình. Bài thơ ngợi ca một con người giâ nhà ra đi theo chí lớn, rất kiên quyết dứt
khoát mà vẫn không hề “dửng dưng”, vẫn đầy lưu luyến với gia đình, với những
người ruột thịt.
2. Bài thơ mở đầu bằng một câu hỏi như một tiếng nói thầm, băn khoăn, ngạc
nhiên về ấn tượng của cuộc tiễn đưa, nhưng kì thực là cực tả tâm trạng xao xuyến,
buồn tê tái của lòng người lúc chia tay;
Đưa người ta không đưa qua sông
Sao có tiếng sóng ỏ trong lòng
Bóng chiều không thắm, không vàng vọt
Sao đầy hoàng hôn trong mắt trong?
Câu thơ đầu toàn thanh bằng, trầm lắng như tiếng lòng người đưa tiễn. Không
gian ở đây không lặp lại như trong thơ cổ thường dùng dòng sông như một biểu
tượng của cuộc chia li. Và thời gian cũng không phải là cảnh hoàng hòn gợi lên
một nỗi buồn mênh mông như trong thơ cổ. cả không gian và thời gian trong thơ
xưa đều bị phủ định bằng hàng loạt từ không: không có bến sông, bóng chiều
không thắm, không vàng vọt. Nói nhiều cái không là để tô đậm, làm nổi bật một
cái có thực là tâm trạng buồn tê tái của con người.
Ngay ỏ những câu thơ mở đẩu này, tính hiện đại của bài thơ đã được thể hiện
khá rõ. Bài thơ không mở đầu bằng những câu thơ tả cảnh như phần lớn các bài
thơ trung đại. Cũng không cần mượn cảnh để tả tình nữa, Thâm Tâm đã trực tiếp
miêu tả tâm trạng của con người. Tâm trạng ỏ đây được cụ thể hoá bằng một ấn
tượng như “có tiếng sóng ỏ trong lòng” được tạo nên bằng những rung động,
những nỗi niềm bâng khuâng, xao xuyến. Tâm trạng của con người còn được cụ
thể hoá bằng một cảm nhận trong mắt như có một mối sầu chia li, một nỗi nhớ
thương mênh mang, vời vợi: Sao đầy hoàng hôn trong mắt trong? Mặt khác chính
là nhờ phủ định hàng loạt những chi tiết nghệ thuật, những thi liệu quen thuộc
trong thơ cổ (không qua sông, bóng chiều không thắm, không vàng vọt), Thâm
Tâm đã tạo ra sự hiện diện của những cái không có, nối liền cảnh chia li hiện tại
với cảnh cũ ngàn xưa, tạo nên sự giao thoa, cộng hưởng, làm cho câu thơ có sức
lay động, dư ba. Bến cảu thơ mở đầu này, với hàng loạt những điệp từ (đưa người -
không đưa; sao cỏ, sao đẩy, không thắm - không vàng vọt) và hai câu hỏi tu từ đã
tạo nên một giai điệu đặc biệt, một giọng điệu vừa rắn rỏi, gân guốc vừa sâu lắng,
thiết tha. Giọng điệu của những câu thơ mỏ đầu cũng chính là giọng chủ đạo, chi
phối toàn bộ bài thơ.

70