Page 60 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

Kể từ cải cách giáo dục'1991, Đây thôn Vỉ Dạ được đưa vào chương trình
giảng dạy ở phổ thông. Từ ng'ày ấy và ngay cả trước đó khá lâu, các nhà nghiên
cứu đã sử dụng nhiều cách tiếp cận nhằm khai thác tối đa giá trị thẩm mĩ của bài
thơ. Việc làm đó đã tạo điều kiện thuận lợi cho các giáo viên ở phổ thông. Tuy
nhiên, từ bấy đến nay, một vướng mắc tưỏng chừng đơn giản nhưng khiến không ít
giáo viên lúng túng khi chuyển giảng bình từ khổ thứ nhất sang khổ thứ hai và thứ
ba, lúc xuất hiện sự đột biến mạnh của tư duy thơ. Đa số giáo viên đều hiểu đúng
rằng khổ thứ hai là sự nới rộng không gian thơ, cảm xúc thơ... song cơ sỏ có sức
thuyết phục tối ưu của chuyển biến đó thì vẫn cứ mãi gây nhiều tranh cãi. Bài viết
này, dựa vào đặc điểm lời thơ, chúng tôi thử dưa ra một cách !í giải, qua đó khẳng
định thèm những đóng góp của Hàn Mặc Tử và đề cập đến Oiột số đặc trưng của
lời thơ hiện đại trong việc đối chiếu vdi lời văn xuôi hiện đại.
Giọng điệu ngân lên từ giây phút ban đầu của tác phẩm thơ ca nói riêng hay
vàn bản nghệ thuật nói chung là cực kì quan trọng. Nó sẽ giữ âm hưởng chủ đạo,
xuyên suốt toàn bộ hành trình của tác phẩm, về sau, dẫu văn bản có xuất hiện
nhiều dạng vẻ âm thanh, đến thế nào chăng nữa thì ý thức sơ khỏi vẫn chi phối
mạnh cấu thanh ấy. Từ lời trực tiếp của đối tượng trữ tình (Hàn Mặc Tử không dùng
dấu trích dẫn song độc giả vẫn phân biệt được): “Sao anh không về chơi thôn Vĩ?”,
chúng ta xác định được chủ thể của phát ngôn: một “cô em” nào đó đang trách
hờn “anh” - chủ thể trữ tình của bài thơ. Trong ba câu tiếp theo của khổ thơ đầu,
cáu thứ hai rất đặc biệt bởi “Nhìn nắng hàng cau” là lời giải thích cho nguyên nhân
trách dỗi “Sao anh không về” còn “nắng mới lên” có thể ngắi thành một câu độc
lập. Câu thơ thứ nhất đã trọn vẹn nhưng dư âm của chủ thể “anh” vẫn lan truyền
sang bón từ đầu của câu thứ hai, làm chủ ngữ cho một li do hết sức thơ: Chỉ nhìn
nắng thôi ư? Tính chất vắt dòng của lời thơ về mặt ý tưởng phát ngôn đã để lộ rõ
ràng âm điệu và đặc điểm lời của cô gái. Ba tư còn lại “nắng mới lên” là lời của cố
gái hay lời của chàng trai? (ở đày được hiểu như chủ thể trữ tình của bài thơ). Hiển
nhiên đấy là lời của cô gái nhưng đã ít nhiều nhập với giọng của tôi - trữ tình, đã
thấp thoáng bóng hình của người thứ hai. Phát ngôn này giữ vai trò then chốt, mở
đường cho ý thức tôi - trữ tình xâm nhập mạnh hơn vào lời của đối tượng trữ tình:
Vườn ai mướt quá xanh như nqọc.
Lá táic che ngang mặt chữ điền.
Lời miêu tả thôn Vĩ của cô gái hay dòng hồi tưởng của người đi xa? Thật khó
phản biệt. Tính chât giao thoa đã gia tàng cường độ, song xét trong chỉnh thể ngữ
đoạn thì lời cô gái vẫn cỉiiếm ưu thế.
Khổ thứ hai bắt đầu bước chuyển biến mới về chất, vẫn là dòng hồi tưởng ở
nhân vật trữ tình nhập vai, kỉ niệm tràn về mãnh liệt đến nỗi, từng bước lời của
chàng trai lan toả, ken đầy cả không gian:
Gió theo lối gió mây ơường mày.
Dòng nước buồn thiu hoa bắp lay.

59