Page 251 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

b. Chất trào phúng trong nhan đề

Hạnh phúc của một tang gia là nhan đề đã được lược bớt của chương XV
trong tác phẩm. Tên đầy đủ do tác giả tự đặt là: Hạnh phúc của một tang gia - Văn
Minh nữa cũng nói vào - Một đám ma gương mẫu.

Chọn đặt nhan đề Hạnh phúc của một tang gia tác giả đã thu hút ngay từ đầu
sự chú ý của người đọc vào một mâu thuẫn mang tính trào phúng. Gia đình có
tang mà lại hạnh phúc? Gia đình có người chết mà lại vui vẻ, sung sướng?
Nếu quả thật trong thực tế có chuyện trái khoáy, ngược đời đó thì hạnh phúc ở
đây chỉ có thể hiểu là hạnh phúc của một gia đình vô phúc, niềm vui ở đây chỉ có
thể hiểu là niềm vui của một lũ con cháu đại bất hiếu mà thôi.
Câu cửa miệng người ta thường nói tang gia bối rối vốn để chỉ tình cảnh bận
rộn, lúng túng, lo lắng, rối bời trước mất mát của một gia đình có tang, thì ở đây tác
giả cũng đã dựng lên đúng cảnh bối rối thực sự của cái đại gia đình cụ cố Hồng
vào lúc cụ tổ qua đời. Tuy nhiên, toàn bộ sự lo lắng, bận rộn ở đây trong thực chất
chỉ là lo làm sao để tổ chức cho thật to, thật linh đình một ngày vui, một đám hội
cho mọi thành viên trong gia đình và thiên hạ cùng chứng kiến và thưởng thức một
đám ma gương mẫu. Còn bối rối? Thì quả là có bối rối thật. Nhưng là cái bối rối lo
làm sao giải quyết cho xong một vài việc còn dang dở đối với một vài thành viên
trong gia đình để niềm vui và hạnh phúc do cái chết của cụ tổ đưa lại được thực sự
mĩ mãn.
Như vậy, nhan đề Hạnh phúc của một tang gia vừa gây sự chú ý bởi tính hài
hước, hnỉa mai về một sự thật có vẻ ngược đời, trái khoáy nhưng đáng buồn thay lại
đang xảy ra trong thực tế; vừa cho người đọc thấy mà suy ngẫm về một vấn đề
khác lớn hơn và đáng lo ngại hơn; tâm lí thực dụng tư sản, tâm lí bất chấp tất cả để
chạy theo vật chất và đồng tiền trong xã hội thực dân nửa phong kiến lúc bấy giờ
đang chà đạp và làm bàng hoại những giá trị đạo đức truyền thống từng được coi
là thiêng liêng và đáng trân trọng nhất của một xứ sỏ.
c. Tài nghệ trào phúng qua xây dựng các chân dung biếm hoạ
- Chân dung biếm hoạ cá nhân

Cái chết của cụ cố tổ, như đã phân tích, rõ ràng là một sự kiện đem lại hạnh
phúc cho mọi thành viên trong gia đình của cụ. Điều có vẻ như một nghịch lí này,
oái ăm thay lại là một sự thực khá mỉa mai và tàn nhẫn khi ta soi vào tâm trạng và
hành vi của từng thành viên trong đại gia đĩnh ấy.
Ông Phán mọc sừng là thành viên được tác giả nhắc đến đầu tiên trong đám
người nhận được tin vui ngay sau cái chết của cụ cố tổ. Cũng không phải ngẫu
nhiên cụ cố Hồng lại chọn ông con rể quý hoá ấy là người đầu tiên để nói nhỏ vào
tai rằng sẽ chia cho con gái và rể một số tiền là vài ngàn đồng. Vì chính ông (xứng
đáng là một đạo diễn tài ba) đã chỉ đạo cho anh chàng diễn viên tài ba là Xuân

250