Page 240 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

nhân loại suốt thế kỉ XX. Bởi kể từ khi nó ra đời, nền văn xuôi của địa cầu thực sự
đổi mới. Cuốn tiểu thuyết viết dưới dạng dòng ý thức, khai thác các ẩn ức, chủ yếu
là li-bi-đô tính dục của nhân vật. Nhờ chú ý đến thế giái vô thức này nên Giêm-xơ
Gioi-xơ mới có được kiểu viết mang tính cách mạng đó. Tuy nhiên khi được hỏi có
chịu sự ảnh hưởng của Phrớt không, thì Giêm-xơ Gioi-xơ thẳng thừng bác bỏ.
Nhưng cũng như Nam Cao, cái bóng của chủ nghĩa Phrớt thì không thể phủ nhận
trong tác phẩm của hai ông.
Dẫu chưa thể sánh ngang tầm Giêm-xơ Gioi-xơ, nhưng Nam Cao cũng đã tạo
được dấu ấn thiên tài của mình trong nền văn chương quốc nội. Dẫu chưa tạo
được cuộc cách mạng về ngôn từ mang tầm cỡ thế giới, nhưng Chí Phèo của Nam
Cao vẫn luôn là kiệt tác, luôn nhận được sự yêu quí của người Việt. Đặt trọng tâm
cái nhìn trần thuật vừa lên vô thức nhân vật vừa dẫn dắt đến nhũmg xung đột cơ
bản của cá nhân, thời đại, Nam Cao cũng đã tạo được lối viết lạ cho tác phẩm.
Ngôn ngữ kể chuyện của ông luôn có ý thức xàm nhập vào cõi bí ẩn trong vô thức
con người. Điều đó không chỉ giúp sáng tác của ông thành công ở phương diện tư
tưởng mà còn mang lại một giọng điệu độc đáo cho Chi Phèo.
3. Giọng điệu Chí Phèo
Trước khi khảo sát giọng của nhân vật trung tâm, chúng tôi muốn điểm qua
giọng của một vài nhân vật trong tác phẩm này. Độc giả hẳn còn nhớ giọng của cụ
Bá khi nói với những phần tử tha hoá như Năm Thọ, Chí Phèo: cứ mỏ miệng là
quát để nắn gân. Cuộc đời cụ, theo Na>^ Cao thì có rất nhiều lần xuống giọng, cứ
một lần là có một thắng lợi. Nhưng lần sau cùng. Bá Kiến không thành công phải...
đi chầu Diêm Vương. Sự xê dịch giữa hai giọng điệu chứng tỏ vị thế ổn định đầy
tàn nhẫn của con người này. Việc xuống giọng, với Bá Kiến cũng chỉ là một hình
thức khác của chất giọng quyền uy.
Đến giọng của Thị Nỏ. Con người "ngớ ngẩn" ấy đâu có nhiều lời, có nói thì
cũng chẳng thành câu cú gì: chỉ giỏi lườm, cấu véo. Ấy thế mà giọng nàng cũng
rành mạch lắm, nghe lên là biết đích thị ngay của ai rồi: "Vừa thổ hả?", "Đi vào nhà
nhé?", "thì đứng lên". Đáp lại những lời yêu đương ấy, Chí không kém: "Giá thế
này mãi thì thích nhỉ?", "Hay là đằng ấy sang đây ỏ một nhà vởi tớ cho vui?". Thực
là xứng đôi vừa lứa. Song điều chúng tôi quan tâm ở những đối thoại "cộc lốc"
(phần lớn là những câu hỏi thiếu hồi âm) này là ở ý nghĩa hụt hẫng của thân phận
mà nó chuyển tải. Trong đối thoại, nếu Bá Kiến nói càng nhiều càng rõ ràng bao
nhiêu thì Chí, Thi Nở càng rất ít nói và kém phần tự tin bấy nhiêu. Điều này báo
hiệu một kết cục bất bình thường trong các quan hệ mà trước tiên cuộc tình của họ
tan vỡ và sau rốt là cái chết của Chí Phèo.
Giọng của người kể chuyện rất đặc biệt. Nhiều nhà nghiên cứu thường nhắc
đến kiểu giọng văn trắng ỏ kiệt tác này. (Dĩ nhiên thế nào là "trắng" và thế nào là
"không trắng" thì tuỳ thuộc vào quan điểm của từng người). Chúng tôi đồng ý với

239