Page 237 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

kẻ cố cùng liều thân") hoặc những câu đúc kết kinh nghiệm cụ thể "ngấm ngầm
đẩy người ta xuống sông, nhưng rồi dắt nó lên để nó đền ơn"... thì câu chuyện còn
rất thành công ở lối nói lấp lửng. Chính cách nói này tạo ra biên độ mở cho tác
phẩm, kích thích trí tưởng tượng của độc giả. Chí Phèo xuất hiện ở cái lò gạch bỏ
hoang. Khống ai biết xuất xứ cho nên người đọc tha hồ nghĩ cho Chí một xuất xứ.
Ngay đến cả câu nói của Bá Kiến: "Ai chứ anh với nó (Lí cường) còn có họ kia
đấy" khi dỗ dành Chí, thì vẫn gợi cho người ta suy nghĩ Chí Phèo có quan hệ đặc
biệt nào đó với Bá Kiến hoặc chí ít thì Bá Kiến cũng hiểu rất rõ lai lịch Chí Phèo...
Trỏ lại với diễn biến trước cái chết của Chí Phèo. Người kể tái hiện đầy dụng ý
cảnh Bá Kiến bực mình trước việc bà Tư đi lâu về và ghen bóng ghen gió. Lần
này thì chẳng liên quan gì đến Chí nhưng cơn bực bội ấy đã khiến Bá Kiến mất
khôn ngoan, không đủ sáng suốt để phán xét tình hình nên không thể xoa dịu
cơn giận của Chí. Chính cái libiđô tính dục kia (lúc này Bá Kiến đã ngoài sáu
mươi, sức đã yếu) đã chóng đưa Bá Kiến đến cái chết.
Nếu Nam Cao bỏ qua đoạn miêu tả sự ghen tuông thẩm kín này mà lập tức
để cho Chí Phèo đâm chết Bá Kiến ngay sạu cầú nóỉ đòi iương thiện thì ắt hẳn tác
phẩm sẽ kém hấp dẫn và rất có thể rơi vào sự khuôn sáo, sách vở. Phải để nhân
vật sống những giây phút thật là người nhất thì mọi ý nghĩa xă hội cũng như bản
thể nhân vật hiện lên hình tượng và sâu sắc hơn. Nói không ngoa, nếu bà Ba gây
hoạ cho Chí thì bà Tư gây hại cho Bá Kiến. Cặp nhân vật này không chỉ liên quan
đến sự thay thế vị trí của bản năng xâm hại rnà còh là nạn nhân của tính dục.
Điểm đặc biệt của thiên truyệh là người kể không miêu tả tn/c tiếp bà Ba,
trong khi đó thì Thị Nở và bà cô Thị Nở trựb tiếp xuất hiện trong tác phẩm. Bà Ba
hiện diện qua dòng hồi tưỏng của người kể: "Người bà ấy phốp pháp, má bà ấy
hây hây." Nhưng chủ yếu, bà ta yẫn hiện rõ qua dòng hồi tưỏng của chính Chí
Phèo. Dòng hồi tưởng này đựợc người kể đọc lại: vả lại bị một con đàn bà gọi đến
mà bóp chân! Hắn thấy nhục hơn là thích, huống hồ lại sợ (...). Bà thấy xa xôi
không được phải làm đến nơi. Bà bảo hắn rằng: "Mày thực thà quá! Con trai gì hai
mươi tuổi mà đă như ông già (...). Chả nhẽ tao gọi mày vào chỉ để bóp chân thế
này thôi ư?".
2.4. “Nhưng hắn thèm lương thiện”
Kí ức của Chí Phèo về bà Ba là kí ức về một phụ nữ nặc nô với tính dục bạo
liệt, trơ trẽn. Hắn thấy nhục vì đấy chẳng phải là yêu đương. Điều đó chứng tỏ, dẫu
cho được sinh ra nơi cái lò gạch bỏ hoang nhưng thiên lương Chí Phèo vẫn trong
sáng. Hắn vẫn luôn khao khát được sống cuộc đời bình thường "chồng cuốc mướn
cày thuê, vợ dệt vảl" của một tình cảm yêu thương thực sự. Vậy nên, hướng thiện
là bản năng cốt lõi ở nhân vật này. Thế nhưng, như nhiều nhà nghiên cứu đã đề
cập chính nhà tù thực dân phong kiến đã làm băng hoại thiên lương của Chí. Trỏ
lại làng Vũ Đại, Chí không có mong ưốc gì hơn là trả thù Bá Kiến, người gây ra tấn
thảm kịch cho đời Chí. Nhưng cách thức Chí Phèo sử dụng để đối đầu với Bá Kiến

236