Page 215 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

tượng về cảnh ngộ, con người ở phố huyện trong lòng người đọc.
Cách sử dụng lời nói luân phiên của nhân vật cũng nhằm khắc hoạ sự tái xuất
hiện của nhân vật: thoạt tiên là lời An nói với Liên sau đó là Liên (với An), Liên (với
chị Tí), Chi Tí (với Liên), Liên (với An), Liên (với An và cũng như tự nói với mình:
“Để mai tính một thể”), cụ Thi (với Liên), An (với Liên), chị Tí (với bác Siêu và cũng
như tự nhủ với bản thân: “Giờ muộn thế này mà họ chưa ra nhỉ?”) bác Siêu (với chị
TO, An (với Liên), bác Siêu (với mọi người; “Đèn ghi đã ra kia rồi”), Liên (với An),
An (với Liên), An (với Liên).
Trong bốn nhân vật được tập trung khắc hoạ ỏ bức tranh phố huyện (An, Liên,
chị Tí, bác Siêu), An là nhân vật trẻ nhất song có lượt lời thoại lớn nhất, bằng Liên:
8/23 lượt. Chị Tí nói ba lượt, Bác Siêu hai lượt. Hai lượt còn lại là của cụ Thi điên.
Các lượt thoại này như phân tích ỏ phần trước, đã đóng vai trò thúc đẩy cốt truyện
phát triển. Ngoài ra nó còn bộc lộ tâm trạng, giải thích cho nguyên nhân hành
động ỏ thực tại của nhân vật... Hạn chế của nó là chưa tạo được sức mạnh ngôn
ngữ thoại riêng, chưa thể tổn tại độc lập trong kiến tạo tác phẩm như kiểu thoại
của Hê-minh-uê, song ưu điểm của nó là góp phần đắc lực trong việc tạo ấn tượng
ỏ người đọc về các nhân vật. Sự luân phiên lời thoại trong tác phẩm có giá trị
khẳng định sự hiện diện của nhân vật: tôi nói có nghĩa là tôi tồn tại (ý của
lonesco). Sự tồn tại đó cứ lặp đi lặp lại nhiều lần thi sẽ khảm sâu trong tâm trí
người đọc dấu ấn khó phai mờ.
Cùng lời nói, động tác của nhân vật cũng được trình diễn theo lối lặp, trùng
điệp. Đấy là cái nhìn. Cái nhìn luôn gắn chặt với ánh sáng, ở Hai đứa trẻ, Thạch
Lam trực tiếp miêu tả cái nhìn hơn mười lần; nhìn ra phố, trông thấy, mới thấy, nhìn
theo, ngước mắt lên nhìn, chúi nhìn, đợi chờ chẳng thấy ai, đứng dậy để nhìn... Từ
cái nhìn trực tiếp ngoại cảnh, tác giả hướng vào tâm cảnh. Và như thê cái nhìn tâm
cảnh trùng hợp với miền sáng kí ức. Rồi tất cả hoà trong thực tại, vẫn là sự tiếp nối
giữa những điều ngỡ như rất khó kết nối, hệt như mùi vị mẩu bánh Ma-de-lain mà
cậu bé Proust ăn điểm tâm vào một sáng nọ đâu đó trên đất Pháp, ánh sáng kí ức
hội tụ trong con tàu - con tàu mang Hà Nội về cho chị em Liên, vẫn là sự cảm
nhận của phong cách Thạch Lam đến tinh tế trong màn đêm tĩnh mịch; âm thanh
xuất hiện trước ‘liếng dồn dập, tiếng xe rít mạnh vào ghi”. Rồi màu sắc: “một làn
khói bừng sáng trắng lên đằng xa” rồi lại âm thanh ‘liếng hành khách ồn ào khe
khẽ”. Và đây “tiếng còi đã rít lên, và tàu rầm rộ đi tới. Liên dắt em đứng dậy để
nhìn đoàn xe vụt qua, các toa đèn sáng trưng, chiếu ánh cả xuống đường. Liên chỉ
thoáng trông thấy những toa hạng trên sang trọng lố nhố những người, đồng và
kền lấp lánh, và các cửa kính sáng”.
Chỉ một đoạn văn ngắn mà Thạch Lam sử dụng đến bốn [cụm] danh từ và
tính từ chỉ ánh sáng: sáng trưng, chiếu sáng, lấp lánh, cửa kính sáng. Ánh sáng đã
lên ngôi. Ngay đến khi khuất vào đêm tối, thì vẫn còn đó ánh sáng của “nhữhg

214