Page 213 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

Nhưng không vì thế mà nhân vật của Thạch Lam cay nghiệt với đời. ở Liên,
cô sở hữu một tấm lòng bao dung, độ lượng. Liên không chỉ yêu thương An mà
còn quý cả những em bé con nhà nghèo sống ven chợ, chiều đến cứ “cúi lom
khom... nhặt nhạnh... bất cứ cái gì có thể dùng được của các người bán hàng để
lại, Liên trông thấy động lòng thương nhưng chính chị cũng không có tiền để mà
cho chúng nó” .
Cũng không vì khổ cực mà hai chị em Liên (và có lẽ là mọi người nơi phố
huyện) nguôi ước mơ về cuộc đời đầm ấm. Cuộc đời đó hiện diện qua biểu tượng
ánh sáng. Họ hướng về, nói đúng hơn là hai chi em hướng về bất cứ ánh sáng nào
lọt vào mắt họ. Thạch Lam quả thật tài tình khi miêu tả các loại ánh sáng trong
truyện; xa thì có ánh sáng mặt trời, ánh sáng vì sao, gần chút nữa là ánh sáng của
đom đóm, ánh sáng của những ngọn đèn, đủ loại đèn: đèn treo, đèn hoa kì, đèn
dây sáng xanh, đèn con, đèn lồng, đèn ghi,... với vô vàn kiểu ánh sáng: đỏ như lửa
cháy, hồng như hòn than sắp tàn, sáng xanh, sáng xanh biếc, ánh sáng vàng lơ
lửng đi trong đêm tối, sáng trắng-, kèm với màu sắc ánh sổng là cường độ sáng-.
sáng lấp lành, sáng rực, sáng trung-, đặc biệt hơn là việc xuất hiện hình thù của
ánh sáng-, khe ánh sáng, vệt sáng, quầng sáng, chấm sáng của lửa (2 lần), hột
sáng, vùng sáng, đốm (sáng) của than đỏ,.., Đỉnh điểm của cuộc trưng bày ánh
sáng kia là quan sát độc nhất vô nhị trong văn chương người Việt: “Những nguồn
sáng ấy đều chiếu ra ngoài phố khiến cát lấp lánh từng chỗ và đường mấp mô
thêm vì những hòn đá nhỏ một bên sáng, một bên tôT. cảm nhận ánh sáng tinh tế
đến thế thì thật lạ thường!
Quả con mắt của Liên thật tinh đời. Phải yêu lắm cái phố huyện nghèo kia thì
mái hiểu hết được tại sao “con đường mấp mô thêm”, tại sao “cái hòn đá nhỏ” kia
chỉ được nhận có một phần anh sáng. Đấy cũng chính là cảnh ngộ, tâm trạng
Liên: ở nơi phố huyện vẫn khôn nguôi nhớ Hà Nội, cuộc sống buồn khổ vẫn không
quên hương vị kem Bờ Hồ, phở Hà Nội, ngồi trong bóng tối vẫn luôn hưống về ánh
sáng. Mọi ánh sáng được trưng bày trên kia tuy có mối tương liên chặt chẽ với
nhân vật, tuy thừa sức khẳng định pháp sư ngôn từ ánh sáng Thạch Lam bởi trong
vò vàn sắc thái ánh sáng đó, đêm tối bỗng trở nên thảm hại, bé nhỏ đến tội nghiệp
(Thạch Lam, như đã phân tích, không chủ tâm miêu tả bóng tối: Hai đứa trẻ chỉ
vẻn vẹn có đôi sắc màu tối: nhá nhem tối, chập tối, đêm, cái tối, bóng tối, sẫm
đen, khuya, tối đen) nhưng tất cả các ánh sáng kia vẫn chưa là tâm điểm của ánh
sáng trong truyện, vẫn chưa tạo nên ấn tượng riêng biệt bằng kiểu ánh sáng thứ
hai: ánh sáng ki ức.
Không nhiều, không hoành tráng bằng nhưng việc khai thác ánh sáng ki ức
của Thạch Lam sẽ khắc hoạ rõ nét hơn con người tâm trạng của Liên. Nhờ sự cô
đọng của kí ức và nhờ bản chất kí ức của mình nên kiểu ánh sáng này dễ tạo được
ấn tượng trong lòng người đọc hơn.

212