Page 207 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

chiều tà. Bởi trời chiều thì đã quá quen thuộc trong đời sống tâm hồn người Việt
nên nếu Thạch Lam có vẽ thêm một mặt trời nữa thì rất có thể nó cũng khó tồn tại.
Cách làm của ông vì thế là thay mặt trời cụ thể bằng khối hình màu sắc. Đây là
nguyên tắc cơ bản của hội hoạ ấn tượng. Khi dịch chuyển sang văn chương thì
khối hình màu sắc được tạo dựng bằng ngôn từ ấy có khả năng lay động hồn
người đến phi thường. Trong nó là cả mặt trời, cả ráng mây nhuộm sắc đỏ, cả
đường chân tròi rực lên kí ức về một vùng sáng, vùng hạnh phúc mà vừa đây thôi
con người đã bị tước mất khỏi tầm tay. Cách làm của nghệ sĩ ấn tượng đa phần
đều lấy kí ức nội tâm nhập nhoà để khơi dậy miền kí ức phi đường nét, hình hài ở
nơi độc giả, nơi người chiêm ngắm: “Liên ngồi yên lặng bên mấy quả thuốc sơn
đen; đôi mắt chị bóng tối ngập đầy dần và cái buồn của buổi chiều quê thấm thìa
vào tâm hồn ngây thơ của chị; Liên không hiểu sao, nhưng chị thấy lòng buồn
man mác trước cái giờ khắc của ngày tàn”.
Đôi mắt và tàm hồn là hai đối tượng luôn được nhắc đến trong truyện. Nhưng
chúng không được đặc tả nhằm nêu bật tính cách của nhân vật như các nhà hiện
thực mà chỉ được xem như là kênh tiếp nhận hiện thực của nhân vật. Vì thế các
động từ đi theo cũng chỉ nhằm miêu tả hoạt động vật lí của nó: nhắm, mỏ, nhìn
xuống, nhìn lên... “An và Liên lặng ngưốc mắt lên nhìn các vì sao để tìm sông
Ngân Hà và con vịt theo sau ông Thần Nông. Vũ trụ thăm thẳm bao la đối với tâm
hồn hai đứa trẻ như đầy bí mật và xa lạ và làm mỏi trí nghĩ, nên chỉ một lát hai chị
em lại chúi nhìn về mặt đấf’.
Dõi theo cái nhìn của hai chị em, đặc biệt là Liên, câu chuyện đóng khung
không gian của mình vào cái nhìn ấy. Người kể chuyện rất khách quan, không hề
tỏ ý can thiệp, để câu chuyện hồn nhiên tiếp diễn theo cảm nhận của hai đứa trẻ.
Nguyên tắc trần thuật gửi điểm nhìn này đã mang lại cho tác phẩm bầu không khí
sinh hoạt nóng hổi của phố huyện đồng thời nó cũng cho thấy cách cảm nhận về
sự sống ở nơi đó. Do vậy, khi đặt nhan đề truyện, Thạch Lam đã tỏ rõ ý đồ của
mình: đây không chỉ là chuyện về hai đứa trẻ mà chủ yếu còn là chuyện hai đứa
trẻ cảm nhận cuộc đời như thế nào.
An và Liên do chênh lệch tuổi tác nên cái nhìn về cuộc đời có khác nhau.
Trong lúc An thiên về những cảm nhận vật lí sự vật, hiện tượng thì Liên lại cảm
nhận tàm lí về những gì xảy ra xung quanh. Nói cách khác, dẫu cũng có mong ước
như Liên song An chưa có nỗi đau kí ức vì nhận thức của An chỉ mới dừng ỏ bên
ngoài, cấp độ hiện tượng. An “chỉ thèm nhập bọn” với bọn trẻ đang nô đùa vui vẻ
chứ chưa thể như Liên, “mơ về Hà Nội”:
“Chuyến tàu đêm nay không đông như mọi khi, thưa vắng người và hình như
kém sáng hơn. Nhưng họ ở Hà Nội về! Liên lặng theo mơ tưởng. Hà Nội xa xăm,
Hà Nội sáng rực, vui vẻ và huyên náo. Con tàu như đã đem một chút thế giới khác
đi qua”.

206