Page 203 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

huyện đang đợi chuyến tàu từ Hà Nội về để bán thêm chút hàng (theo lời mẹ dặn)
nhưng chủ ý của chúng là để được nhìn chuyến tàu. Đoàn tàu đến, rực sáng trong
phút chốc rồi lại ra đi, những người bán hàng vặt cũng ra về. Chị em Liên đóng
quán ngủ.
Nếu cứ dựa vào các sự kiện của cốt truyện trên thì Hai đứa trẻ không thể nói
cho ta biết gì hơn về hành động tẻ nhạt của hai đứa bé tại một đêm phố huyện
nghèo, buồn bã. Nhưng kì thực, Hai đứa trẻ lại là một truyện ngắn rất hay và độc
đáo đến mức trong lịch sử truyện ngắn Việt Nam, có thể có những truyện nổi tiếng
như nó, song tuyệt nhiên không hề có một truyện nào giống thế.
Xem ra, Hai đứa trẻ đã gây được ấn tượng sâu sắc ở nơi người đọc và sự thực
nó cũng cuốn hút độc giả theo lối ấn tượng - nét cá biệt nghệ thuật của tác phẩm.
Dĩ nhiên, Thạch Lam không phải là người khai sinh ra phong cách ấn tượng.
Các bậc thầy truyện ngắn ấn tượng trên thế giới xuất hiện trước ông khá lâu. Ta có
thể kể Lép Tôn-xtôi (Nga), Hen-ry Giêm-xơ (Mỹ), An-tôn Sê-khốp (Nga),... Song
ngay chính các khổng lồ văn chương này lại vẫn chưa là người đầu tiên tuyên
ngôn về ấn tượng. Thuỷ tổ của dòng truyện ngắn này, không ai khác chính là nhà
văn Mĩ ét-ga A-lan Pô (1809 -1849).
Pô lừng danh vào khoảng giữa thế kỉ XIX. ông không chỉ là cây bút truyện
ngắn ấn tượng trác tuyệt mà còn là người khai sinh ra truyện ngắn hiện đại, khai
sinh ra lí luận truyện ngắn hiện đại... Điểm giống nhau giữa Thạch Lam và ét-ga
Pô là ở chất thơ trong truyện của hỌí'tuy chất thơ Thạch Lam thiên về sự chính
xác, binh dị, còn chất thơ ét-ga Pô thiêừvề tượng trưng, ẩn dụ, kinh dị (đại thi hào
Pháp Sác-lơ Bỏ-đơ-le (1821 - 1867), người dịch tác phẩm Pô sang tiếng Pháp,
suy tôn Pô là bậc thầy của lối thơ tượng trưng của mình).
Ngoài ra, giữa Thạch Lam và ét-ga Pô còn giống nhau ở bút pháp ấn tượng,
tuy ấn tượng của Pô thiên vể kinh dị (sử dụng các yếu tô' hoang đường) còn ấn
tượng của Thạch Lam thì nghiêng về hiện thực hơn bởi vì độ hư cấu rất thấp, tựa
như kiểu truyện của khuynh hướng cực hạn (hay tối giản) của thời Hậu hiện đại.
Cách làm của Pô là dựa trên ảo giác của nhân vật để tạo ấn tượng kinh dị.
Còn cách làm của Thạch Lam là dựa trên cảm giác thực cija nhân vật để tạo ấn
tượng hiện thực - kiểu ấn tượng rất đỗi đời thường, gắn với thân phận cơ hàn của
con người nơi phô huyện.
Về bản chất, bút pháp ấn tượng đặt cơ sỏ trên cái tôi của con người, đề cao
cái tôi ấy, xem đấy như là nguyên tắc cơ bản để khám phá, tái tạo hiện thực. Vậy
nên các nhà ấn tượng tuy có hiện thực trong bút pháp mình đến đâu chăng nữa thì
về bản chất họ là các nhà lãng mạn bẩm sinh. Ta khó có thể trông chờ ỏ họ cái
thực tế khách quan “nề nếp” của chủ nghĩa hiện thực mà phải nhận ỏ họ cái thế
giới ấn tượng như họ thấy, họ cảm. Tuy chỉ hạn hẹp bởi nhũrng giới hạn do khả
năng của con người, nhưng thế giới ấy rất sinh động, chúng như những biểu tượng,
những tượng trưng được phôi thai từ những khoảnh khắc bừng sáng của lương tri,

202