Page 204 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

của trí tuệ con người nên mãi mãi sẽ khảm được trong ta hình ảnh khó phai mờ: ấn
tượng phổ huyện là cách Thạch Lam muốn gửi lại cho bao thê hệ độc giả Việt
Nam.
*
Trong lịch sử văn học của nhân loại, kể từ khi cái tôi được ý thức, con người
bước vào các kỉ nguyên rực rỡ của chủ nghĩa lãng mạn, chủ nghĩa hiện thực rồi
chủ nghĩa ấn tượng... Như thế, thời điểm ra đòi của chủ nghĩa ấn tượng thì mãi đến
cuối thế kỉ XIX đầu thê kỉ XX khi chủ nghĩa hiện thực đã trở nên trơ lì không còn
đáp ứng được yêu cầu thẩm mĩ của thời đại, mới xuất hiện. Hai đứa trẻ cũng ra đời
trong thời điểm này chứng tỏ sự nhạy cảm nghệ thuật đến thiên tài của Thạch
Lam. Vì khuynh hướng ấn tượng có nguồn gốc gần với chủ nghĩa lãng mạn nên có
một số ý kiến xem đây là chủ nghĩa lãng mạn mới.
Biểu hiện đầu tiên của ấn tượng Thạch Lam là ở cảm hứng về hình khối và
màu sắc. Cảm hứng này được bộc lộ qua cách chọn từ, đặt câu. Ngôn từ của Hai
đứa trẻ tuy rất bình dị, gần gũi với ngôn ngữ đời thường song lại có sức mạnh tạo
hình và biểu thị màu sắc rất rõ: “Trời nhá nhem tối, bây giờ chị em Liên mới thấy
thằng cu bé xách điếu đóm và khiêng hai cái ghế trên lưríg ỏ trong ngõ đi ra; chị
Tí, mẹ nó, theo sau, đội cái chõng trêh đẩu và tay mahg không biết bao nhiêu là
đồ đạc: tất cả cái cửa hàng củã chị”*''*. Trên nền hoàng hôn nhạt nhoà, hình ảnh
hai mẹ con chị Tí hiện lên sinh động trong tử thế fất tả của người nghèo. Đoạn văn
miêu tả sự nghèo khổ của mẹ con òhị Tí, thoạt đọc thì rất khách quan, không có
bất kì dấu hiệu nào cho thấy sự ưư ái của người kể dành cho họ, nhưng ngẫm kĩ thì
đâu phải thế. Chỉ riêng việc chọn đối tượng (người nghèo) thôi cũng đã cho thấy
tấm lòng của Thạch Lam. Ị
Về phương diện trần thuật, đoạn văn này cho thấy kiểu trần thuật gửi điểm
nhìn của người kể sang nhân vật “bây giờ chị em Liên mới thấy thằng cu bé...”.
Hiện tượng này thường xuyên xuất hiện trong Hai đứa trẻ, bao giờ lời kể và tầm
bao quát của người kể cũng chỉ giới hạn ở phạm vi cảm nhận của nhân vật về hiện
thực. Nó cho thấy đặc điểm cơ bản của điểm nhìn trần thuật của Thạch Lam, đồng
thời cho thấy bản chất của tự sự ấn tượng: “kể theo cái nhìn của nhân vật”, nguyên
tắc mà ét-ga Pô luôn thực hiện để tạo hiệu quả ấn tượng cho truyện ngắn của
minh.
Thạch Lam khai triển bút pháp này ngay lúc mở truyện: “Tiếng trống thu
không trên cái chòi của huyện nhỏ: từng tiếng một vang ra để gọi buổi chiều.
Phương Tây đỏ rực như lửa cháy và những đám mây ánh hồng như hòn than sắp
tàn, Dãy tre làng trước mặt đen lại và cắt hình rõ rệt trên nền trời”. Rõ ràng đây là
lời của người kể chuyện ở ngôi thứ ba. Không gian và thời gian được giới hạn cụ

(1) Thạch Lam, Hai đứa trẻ, in trong Văn học 11, Tl, NXB Giáo dục, 2000, tr. 154 - 161.

203