Page 20 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

trời thành quá rộng. Ngay cả làn mày biếc và con cò trên ruộng cũng đâu có nhởn
nhơ. Chúng đang lựa chọn hay mải miết tìm về một chốn nào. Quả có mối duyên
tương ngộ giữa anh và em, khiến anh phải ngơ ngẩn trước tình yêu đang nảy nở,
để rồi bật thốt lên một tiếng kêu đắm đuối: Lòng anh thôi đã cưới lòng em. Trong
từ cưới có nghe ran một niềm hoan lạc.
Thơ duyên có một bố cục chặt chẽ, sáng sủa, thể hiện khá sâu cảm hứng lí
giải của nhà thơ. Mặc dù có lần nói Làm sao cắt nghĩa được tình yéu (Vi sao),
nhưng trong dự án làm “pho tự vị” thật đầy đủ về nó, Xuân Diệu đã không chịu bỏ
trống mục từ nào, kể cả mục từ Duyên đầy hóc búa. Bao nhiêu lần người ta đã nói
đến sự lạ lùng của “cơ duyên” (Cơ duyên đâu bỗng lạ sao - Truyện Kiều), nhưng
có lẽ chỉ đến Xuân Diệu, cái nghịch lí của phạm trù này mới được tường giải. Ta
cảm thấy rõ rệt bàn tay xếp đặt của tạo hoá, tuy vô hình mà có sức mạnh rất hiện
thực. Dưới sức ép của quy luật tìm đôi và giữa muôn ngàn sợi tơ tình giăng mắc,
làm sao người ta có thể không đến cùng nhau, làm sao có thể không yêu được?
Duyên là thế - ở phần chìm của nó!
Nhưng Thơ duyên cùn được hợp thành từ một nguồn cảm hứng khác nữa:
cảm hứng bày tỏ tình yêu và bộc lộ niềm ao ước được kết duyên cùng em của
nhân vật trữ tình, ở đây cần phải có sự phân biệt giữa anh ta và nhà thơ. Nhà thơ
luôn tỉnh táo và không quên nhiệm vụ “cắt nghĩa” của mình, còn nhân vật trữ tình
thì say đắm dến ngơ ngẩn trước niềm xôn'xao giao cảm của vạn vật. Anh ta chỉ
nhìn thấy hay chỉ muốn thấy thiên nhiên trong vai trò xe kết tình duyên của nó.
Không những thế, anh còn muốn tin ngay đó là chân lí - một chân lí vàng - cần
được kể ra, nói lên cho đối tượng của mình cùng chia sẻ, để cùng đẩy sự điềm
nhiên lui về thì quá khứ. ở đây, nhà thơ đã “về hùa” với nhân vật trữ tình, cho thiên
nhiên hiện ra đúng khớp với niềm mong mỏi của anh ta, dẫu thừa hiểu rằng chẳng
có thiên nhiên khách quan nào cả. Thực sự nó chỉ là toàn bộ tâm giới kẻ đang yêu
trong một biểu hiện trá hình mà thôi.
Sự giao thoa của hai nguồn cảm hứng nói trên chính là cơ sở nhận thức và là
tinh cảm vững chắc giúp Xuân Diệu phát biểu một quan niệm sâu sắc về tinh yêu:
tình yêu là sản phẩm của tạo hoá, “nó chiếm hổn ta” một cách tự nhiên, vô hình
mà không cưỡng nổi. Chính vì vậy, yêu là thuận theo lẽ trời, vô tội và đẹp, như
“hương đêm say dậy với trăng rằm” vậy.
Nhiều năm tháng đã qua đi, cái duyên của bài Thơ duyên vẫn mặn mà như
thách thức thời gian. Vâng, làm sao cũ được một bài thơ mà bao nhiêu độc giả đã
yêu, đã thuộc và đã dùng làm “nhịp cầu tơ chắp ý duyên” bắc về muôn nẻo tình
yêu.

PHAN HUY DŨNG

19