Page 18 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

B. TIẾP CẬN TÁC PHẨM

t. “Thơ duyên”: sự “tác hợp” của “cơ trời” trong con mắt Xuân Diệu
Tôi không nghĩ rằng từ duyên ở câu mở đầu bài thơ đă được dùng đắc (ía. Nó
còn để lộ kĩ xảo và thu hẹp nghĩa từ duyên nơi đầu đề. Thực ra, trong cái tứ bao
quát toàn bài, duyên đồng nghĩa với sự “tác hợp” của “cơ trời” cho đôi lứa - một sự
‘1ảc hợp” nhiệm màu thông qua không khí xe duyên bao trùm cả vũ trụ.
Thơ duyên đúng là một bài thơ tình. Tình yêu ở đây sinh ra giữa đất trời và
phát triển theo lẽ tương giao của vạn vật. Tất cả được tạo hoá xếp đặt trong một
quan hệ tưởng vô tình mà hữu ý, tưởng hờ hững, vu vơ mà môi lái, ràng buộc.
Đúng nửa số câu của bài thơ được dành để nói về thiên nhiên và nửa số câu còn
lại được dùng để tả người và cách miêu tả thì luân phiên với từng đối tượng. Nhưng
theo cách nhìn khác, thiên nhiên vẫn hiện diện liên tục trong bài thơ, làm bản nhạc
đệm cho những bước chân tìm đến tình yêu. Tuy nhiên, sự hiện diện đó mỗi lúc
một khác. Khi nhẹ êm len lỏi vào khoảng cách giữa những bước chân đi dạo ngập
ngừng để gợi ý, dẫn dụ, rủ rê, khi trỗi dậy với những tiết tấu giục giã, thúc bách, đòi
hỏi. Đúng là một cái “nền” tuyệt diệu, biết nói những lời cần thiết, đúng lúc và đầy
sức nặng.
Từ khúc dạo đầu, bản nhạc đệm đã trào lên những giai điệu hạnh phúc:
Chiều mộng hoà thơ trên nhảnh duyên
Cây me nu rít cặp chim chuyền
Đổ trời xanh ngọc qua muôn lá
Thu đến - nơi nơi động tiếng huyền.
Sao nhiều sự vật và lắm động tác thế! Tất cả đều tìm đến nhau và tìm đôi, ríu
rít cả lên. Những đường biên giới cách ngăn bị xoá mờ. Chiều trở thành chiều
mộng và nhánh là nhành duyên. Nhà thơ đã cố tình lướt qua nhũng sắc màu và
dáng nét cụ thể của chúng cho âm hưỏng cuộc hoà thơ càng ngân nga. Câu thứ
ba có ngữ pháp rất lạ. Cái gì đã Đổ trời xanh ngọc7 Chủ thể hành động ấy là ai?
Thật khó giải thích. Chỉ biết rằng nếu câu thơ được viết lại cho đúng khuôn phép
hơn, ví như Trời xanh đổ ngọc... thì có lẽ không còn gì. Chút thoáng ngợp trong
cảm xúc mất đi và vẻ ăm ắp, no đầy, tự dưng nghiêng đổ của thiên nhiên cũng sẽ
không được cảm nhận một cách sâu sắc. Đừng quá rạch ròi ỏ đây. Ngay tiếng
huyền ở câu thứ tư không chắc là một thứ tiếng gì rõ rệt. Chẳng qua “vạn vật nức
xuân tâm” bỗng dưng phát tiếng, thật mơ hổ mà như có giai điệu diu dặt, và có lẽ
càng dìu dặt hơn trong vẻ mơ hổ ấy.

Rõ là thiên nhiên đang gây áp lực cho con người theo kiểu riêng của nó. Ý
niệm về hạnh phúc được khơi lên cứ không ngừng toả lan những vòng sóng nơi
tâm hồn, khiến ta nhìn vào đâu cũng chạm phải nỗi rung động mới mẻ của chính
mình:
Con đường nhỏ nhỏ, gió xiêu xiêu
Lả lả cành hoang, nắng trỏ chiều

17