Page 13 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

Thiếu nữ và lò than hồng là trung tâm của bức tranh lao động. Một nét vẽ trẻ
trung, bình dị: thiếu nữ đang xay ngô. Khung cảnh yên bình cùng động tác quay
vòng của cối xay và động tác lặp đi lặp lại của thiếu nữ được thể hiện qua việc láy
cụm từ: Ba chữ “ma bao túc” ở cuối câu ba được láy lại “bao túc ma hoàn...” ở đầu
câu bốn. Còng việc lao động cần mẫn của thiếu nữ xóm núi được cảm nhận và
quý trọng.

Bài thơ không có âm thanh. Cái tĩnh lặng trong thơ đã lên đến vô cùng. Vì lẽ
này, Chiều tối được xem là bức tranh được vẽ bằng ngôn từ. Người xay ngô và
động tác xay ngô được miêu tả từ một khoảng cách nhất định: khoảng cách của
một tù nhân với cuộc sống bên ngoài bị tách li. Nhưng sự chia tách quái dị, phi lí
đó không ngăn được tâm hồn của người chiến sĩ vốn luôn mong ước được giao
cảm với cuộc đời. Bằng ánh nhìn, Hồ Chí Minh đã đưa lòng mình đến gần với bao
cảnh đời lao động, trân trọng và tin yêu.
Ngỏ xay xong thì lò than đã rực hổng, ấm áp. Bếp lửa không chỉ mang lại ánh
sáng mà còn cả sự ấm áp. Khi màn đêm bao phủ, trong khung cảnh thiên nhiên
xóm núi hẳn là heo hút, lò than đỏ rực mang lại sức sống, mang lại sinh khí xua
tan bóng đêm lạnh của núi rừng.
Hình ảnh thiếu nữ xay ngô và lò than rực hồng tượng trưng cho một mái ấm
gia đinh, tương phản với cảnh đơn lẻ của thân phận tù đày xa xứ. Nhưng mục đích
của nhà thơ là hướng về sự ấm áp đó chứ không phải khắc tạc nỗi cô đơn và gian
khổ của bản thân. Điều này thể hiện tấm lòng nhân đạo bao la: thi nhân quên nỗi
đau của bản thân để vui cùng niềm vui, hạiih phúc của con người nơi chốn quê
thanh bình.
Sự thanh bình và yên ả đó còn ẩn dụ cho mục tiêu phấn đấu của người chiến
sĩ cách mạng cho quê hương mình. Hướng về một cảnh sinh hoạt đời thường, bình
dị: thiếu nữ xay ngô, dõi nhìn bếp lửa, lò than rực hồng, trong khi chân tay mang
nặng xích xiểng, bị giải đi trong chiều tối, thi nhân tìm thấy một tương lai sáng ngời
hiện lên, nỗi cô đơn, lẻ loi, lạnh lẽo bị xua tan trưốc khung cảnh lao động, trước
cuộc sống ấm cúng thường nhật ấy.
Nét vẽ về thiếu nữ xay ngô và lò than rực hồng là nhũrng nét vẽ tươi tắn, trẻ
trung. Bút pháp trữ tình của Hồ Chí Minh có sự hoà hợp giữa màu sắc cổ điển ước
lệ, trang trọng - chủ yếu trong hai câu thơ đầu, với chất hiện đại, khoẻ khoắn, bình
dị ỏ hai câu cuối.
Chiều tối được sáng tác trong lúc chiều tà. Khung cảnh thơ sắp ngập chìm
trong bóng núi về đêm, nhưng đâu đó, bếp lửa hồng đã được nhóm lên, xua đi cái
lạnh lẽo, hiu hắt của núi rừng, trả lại cho cuộc sống nhịp điệu bình dị vốn có của
nó. Một tương lai đang hé mỏ. Trong bóng đêm nhìn thấy ánh sáng ngày mai.
Trong những giá trị cổ điển vĩnh hằng, tác giả kết nối thành công với những giá trị
hiện đại. Bài thơ tựa nét hoạ tinh tế về cuộc sông con người và tâm hồn nghệ sĩ
bao la của một chiến sĩ cách mạng đang trong cảnh lao lù.

LÊ HUY BẮC

12