Page 11 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

CHIỀU TỐI

H Ồ C H Í M INH

Nhật kí trong tù của Hồ Chí Minh được viết từ 29-8-1942 đến 10-9-1944, khi
Người bị chính quyền Tưỏng Giới Thạch bắt giam vò cớ, đầy đoạ khắp các nhà lao
tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc. Trong số 133 bài thơ của tập sách, Chiều tối được
xem là một trong những tác phẩm tiêu biểu cho phong cách Đường luật hiện đại
của Chủ tịch Hổ Chi Minh.
Chiều tối được sáng tác theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt. Nguyên tác như sau:
Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ,
Cô vân mạn mạn độ thiên không.
Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,
Bao túc ma hoàn lõ đi hồng.
Bài thơ được xếp ở vị trí 31 trong Nhật kí trong tù. Ngay sau nó, bài thơ số 32
là bài “Đêm ngủ ở Long Tuyền”. Qua đó, ta có thể xác định được thời điểm ra đời
của bài thơ là vào tháng 10 năm 1942, lúc Bác đang trên đường bị giải từ Thiên
Bảo đến Long Tuyền. ^ :
Không gian thơ là cảnh núi rừng heo hút, thời gian là vào buổi chiều tối. cảnh
sắc gợi vẻ hoang vắng tịch liêu: Nhật mộ hương quan hà xứ thị {Què hương khuất
bóng hoàng hôn, Thôi Hiệu), phong kín nỗi buồn chông chênh của người lữ thứ.
Tâm hồn thi nhân nhạy cảm của Bác được lay động:
Chim mỏi về rừng tìm chốn ngũ
Chòm mây trôi nhẹ giữa từng không.
Hai câu thơ mang vẻ đẹp cổ điển: tác giả lấy điểm vẽ diện, lấy động tả tĩnh,
lấy ít gợi nhiều. Chỉ cần đặt hai khách thể: chim bay, mây trôi trên nền trời bao la,
người viết đã gợi lên cái hồn của cảnh vật, của ngày tàn, màn đêm buông xuống
dần, tạo vật như đang chuyển sang trạng thái nghỉ ngơi, sau một ngày chuyển di
mệt mỏi...
Mặc dù đã dịch rất đạt, nhưng Nam Trân vẫn chưa diễn tả được sắc thái “cô
vân” (mây lẻ loi). Một cánh chim đơn lẻ, một chòm mây đơn lẻ trên nền trời chiều.
Chim bay, mây trôi khiến cho bầu trời bao la hơn, bóng chiều êm ả, tĩnh lặng hơn.
Cảnh chiều tối mang tính ước lệ, gợi nhớ về một cánh chim chiều trong thơ thi hào
Nguyễn Du; “Chim hôm thoi thót về rừng”.
Hai câu thơ có cấu trúc đăng đối, âm điệu chậm nhẹ, thoáng buồn: cảnh mặt
đất, cảnh bầu trời, vật vò tri (mây), vật hữu tri (chim),... cái nhìn thi nhân trong thế
bao quát, phóng tầm mắi đến diệu vời cảnh sắc. Người chiến sĩ cách mạng trong
chốn lưu đày, xiểng xích vẫn dõi theo bầu trời tự do, dõi theo cảnh vật phiêu bồng
với nỗi lòng man mác. Nét vẽ ngoại cảnh xuất thần đã thoáng hiện tâm cảnh.
Phong thái của một chiến sĩ, thi sĩ trước vỏ đẹp của thiên nhiên, con người hiển lộ.

10