Page 164 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

Như đứa trẻ thơ đói lòng gặp sữa
Chiếc nôi ngùng bỗng gặp cành tay đưa.
Đầy triết lí qua những so sánh bất ngờ, bình dị, điều mà ai cũng biết, nhưng sự
trẻ trung bất chợt đã khiến cho dòng suy nghĩ lung linh, biến hoá:
Nhớ bản sương giăng, nhớ đèo mày phủ
Nơi nào qua lòng lại chẳng yêu thương?
Khi ta ở, chỉ là nơi đất ỏ
Khi ta đi, đất đã hoá tâm hồn
Tây Bắc ở đây là Tây Bắc của hoài niệm. Khỏi đầu bằng chữ “nhở’. Nhớ cuộc
sống ấm cúng thơ mộng của bản làng, được miêu tả đầy lãng mạn là làng bản
chìm trong sương, gợi sự liên tưởng về bản làng của Quang Dũng trong Tây Tiến:
“Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi”. Chế Lan Viên nhớ khung cảnh thiên nhiên
hùng vĩ (đèo mây phủ). “Bản sương giăng”, “đèo mây phủ” ấy lung linh huyền ảo.
Hình ảnh của kí ức, của kỉ niệm êm đềm tươi đẹp.
Nhà thơ kí thác lòng minh, tự hỏi mình mà như tìm sự đồng cảm nơi mọi người
về một chân lí: “Nơi nào qua, lòng lại chẳng yêu thương?”. Thực ra chỉ những nơi
gắn bó máu thịt, những nơi cưu mang, chỏ che, đùm bọc, có ý nghĩa quyết định
đến sự sống, hạnh phúc của con người thì mói có thể được con người đền đáp
bằng tình yêu thương. Và ngược lại, chỉ có yêu thương thực sự, gắn bó thực sự, thì
“đất” mới yêu thương lại con người. Tính chất triết lí của câu thơ là nhằm để nhấn
mạnh đến sự gần gũi, gắn bó ấy.
Hai câu thơ tập trung hết cái thần của toàn bài thơ, ấy là:
Khi ta ở, chỉ là nơi đất ở
Khi ta đi, đất đã hoá tâm hổn!
Được kết cấu theo lối đối (Khi ta ỏ >< Khi ta đi) nhưng ý thơ thì nằm trong
mạch vận động thống nhất. Từ sự vật cụ thể là “đấr, đặt trong mối quan hệ “ờ’ và
“đi”, “đất” ấy đã hoá thành trừu tượng “đất” là ‘lâm hồn”.
Sự gắn bó giữa con người với què hương xứ sở, với những miền đất xa lạ mà
chúng ta đã từng sống,... được đúc kết theo quy luật: nơi ỏ ấy dần ngấm vào máu
xương, da thịt để biến đổi thành tâm hồn, hay cái gọi là tâm hồn thực chất là
nhCmg kỉ niệm về nơi từng gắn bó máu thịt trong đời sống mỗi con người. Không có
sự gắn bó, không có kỉ niệm, ắt không có tâm hồn. Trong lập luận đầy ắp trí tuệ
này, sức hấp dẫn được tạo ra từ mối quan hệ biện chứng đất - tàm hồn.
Nỗi nhớ, kỉ niệm không chỉ làm thăng hoa tâm hồn mà khiến quê hương, xứ sỏ
trở thành một phần máu xương không thể chia tách. Không có con người sẽ không
có quê hương và ngược lại, con người có tồn tại tốt đẹp được hay không là nhờ
mảnh đất chắp cánh tâm hồn. Mấy câu thơ chỉ hướng về “đấr nhưng tình người đã
thắm đượm. Nỗi nhớ da diết đã biến nơi xa lạ, vật vô tri trỏ thành máu thịt con
người.
Kỉ niệm sâu sắc trong kháng chiến với nhân dân Tây Bắc hiện lên như một

163