Page 148 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

tục bổ sung cho niềm tự hào to lớn khi người dân tự mình làm chủ vận mệnh mình.
Điểm nhấn của bài thơ không phải là nỗi buồn thu xưa hay niềm tự hào thu
nay mà tất cả chỉ nhằm hướng đến xác định nội hàm Đất Nước. Nhà thơ đưa ra
các tiêu chí xác định; một đất nước ngoan cường từ quá khứ của cha ông đến con
cháu hiện tại, truyền thống bất khuất, âm ỉ luôn chảy trong huyết quản những
người con Lạc cháu Hồng suốt bốn ngàn nàm nay:

Nước chúng ta
Nước những người chưa bao giờ khuất
Đém đêm rì rầm trong tiếng đất
Những buổi ngày xưa vọng nói về
Bài thơ tiếp tục chuyển mạch về quá khứ, miêu tả nỗi tang thương của dân tộc
khi đất nước bị kẻ thù xâm chiếm. Một bức tranh cận cảnh chứa đầy màu sắc ước
lệ. Bỏi cảm hứng thơ là sự hoà điệu giữa cái tôi đầy ắp tâm trạng của một cá thể
thi nhân với cái ta cộng đồng mang tính sử thi hùng tráng, nên nỗi đau cũng mang
tầm đất nước, vũ trụ chứ không hề tủn mủn, nhỏ nhoi:

Ổi những cánh đổng què chảy máu
Dày thép gai đâm nát trời chiều
Sự đổ máu thường được chú ý từ những cá thể, thi.nay được nhìn nhận trong
số đông (những cánh đồng quê), kiểu nhân hoá nhân danh cộng đồng nông
nghiệp ngàn đời của dân Việt. Tương tự “bầu tròi chiều” cũng được đặt dưới cái
nhìn đó, để hướng tới một sự khái quát: cả đất trời đều bị quân thù giày xéo; để
hướng tới một sự tố cáo toàn diện: quân thù giày xéo khắp mọi nơi, từ mặt đất đến
bầu trời Tổ quốc. Hai câu thơ có sức khái quát hình ảnh và màu sắc độc đáo. “Trời
chiều” vốn vô hình vô dạng, nhưng khi bị “đâm nát” nó trở nên hữu hình bởi nỗi
đau mà người đọc có thể cảm nhận trên da thịt. Ngược lại, “cánh đồng” vốn hữu
hình, nhưng khi nhà thơ cảm nhận được sự “chảy máu” của nó thì nó có phần
chuyển sang trừu tượng bỏi màu đỏ được gợi lên từ hành động chảy máu kia. Sức
mạnh của thơ được nảy sinh từ sự khái quát cao độ và sự chuyển hoá các phạm
trù cụ thể, trừu tượng kia.
Nói nỗi mất mát là kêu gọi lòng căm thù, nói nỗi đau là kêu gọi báo thù, trên
cái nền của hiện thực bi thương ấy là hình ảnh người chiến sĩ ra đi giết giặc cứu
nước trong dáng vẻ lãng mạn, hùng tráng:

Những đêm dài hành quàn nung nấu
Bỗng bồn chồn nhớ mắt người yêu
Hành quân trong đêm là hùng tráng. “Nhố mắt người yêu” trong khói lửa chết
chóc của chiến tranh là lãng mạn. Kết hợp hai tố chất này ta có được một nội hàm
cơ bản xác định về hình tượng người vệ quốc quân. Cách xử lí hình tượng thơ

147