Page 144 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

Khi đã chạm tới cốt lõi của vấn đề, ý thơ ngày càng sáng và mạch thơ ngày
càng lộ rõ. Nếu đoạn thơ trước diễn tả sinh động quá trình đi từ cảm giác đến ý
niệm thi đoạn thơ sau giống như sự thể nghiệm lại của nhận thức bằng thực tiễn.
Không phải ngẫu nhiên mà từ câu ôi những cánh đồng quê... trỏ đi, cách biểu đạt
thơ đã đổi khác; những hình ảnh thực tế giàu biểu trưng song hành và đôi khi hoà
lẫn với những khái quát chính luận trực tiếp. Sự phân khổ 4 câu đều đặn một mặt
làm các ý thơ, hơi thơ bị tãi ra, mặt khác lại có vẻ cần thiết cho sự dẫn giải, lập
luận vốn đòi hỏi sự sáng sủa, lôgic. Hay nhất trong phần hai của bài thơ có lẽ là
khổ này;
Ổi những cánh đồng quê chảy máu
Dày thép gai đâm nát trời chiều
Những đém dài hành quân nung nấu
Bỗng bồn chồn nhớ mắt người yêu.
Đấy là những câu thơ từng trải, kết quả của vốn sống phong phú. Nếu chưa
từng biết đến những đêm dài hành quàn, chưa từng chứng kiến những cảnh xóm
làng tan hoang vì sự tàn phá của quân thù, chưa từng thấy những gai nhọn tua tủa
của dây thép gai cản vướng tầm mắt hằn rõ lên nền hoàng hôn bầm đỏ một màu
máu, thì không thể viết được những câu thơ như thế. Những từ chảy máu, đâm nàt
đâu chỉ đơn giản là thủ pháp tạo hình, gây ấn tượng của thơ. Nó trước là nỗi quặn
lòng, là sự đau đớn vò xé tâm can. Cũng như từ bồn chồn rất gợi ở câu sau đó. Nó
chính là cuộc đời. Cuộc đời đã làm cho lòng yêu thương ở ta thêm lớn, thêm sâu,
giúp ta bắt được vào mạch sống lớn của dân tộc để từ đó mọi buồn vui, xúc cảm
thực sự mang ý nghĩa đại diện. Nếu xem bài thơ (trong đặc điểm ghép nối đã nói
trên của nó) là một sự phản ánh chân thực quá trình chuyển biến phong cách thơ
cũng như nhận thức chính trị - xã hội của Nguyễn Đình Thi, thì khổ thơ này giống
như cái bản lề giúp ta hiểu thấu các giai đoạn của quá trình. Từ đây bắt đầu một
sự hoà nhập của thơ Nguyễn Đình Thi vào cái phong cách thơ mang ý nghĩa thời
đại; cảm xúc cá nhân, riêng tư (hiểu theo nghĩa hẹp) bắt đầu mờ dần để tiếng nói
công dân sang sảng cất lời. Thời gian mỏ ra (từ thềm nắng lá rdi đầy ở Hà Nội
quen thuộc tới quê hương, đất nước, trời đất mới không còn của riêng một con
người) và lịch sử cũng mang chiều kích mới (từ lịch sử một tâm hồn đầy nhớ, đầy
xao xác, thậm chí cả vui, cả phấp phới đến lịch sử một đất nước vận động từ đau
thương, căm hờn đến đứng dậy, võ bờ). Tất cả những sự “mở ra” nói trên đã làm
cho các ý thơ mang tính khái quát cao hơn phù hợp với tầm vóc của đề tài và các
hình ảnh cũng thực sự mang những nét hoành tráng khác trước với những biểu
hiện tình cảm vừa trầm tĩnh vừa phấn khích. Lúc này, hình ảnh người ra đi xuất
hiện đầu bài thơ đã bị thu hút vào trong hình tượng lớn: cả dân tộc là một khối
thống nhất, ‘trán đẫm mồ hôi và hi vọng”, rắn rỏi, mạnh mẽ bước tới tương lai.

143