Page 141 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

kháng chiến chống Pháp). Bài thơ vì thế không sa vào tư biện, mặt khác có được
không khí chân thực của đời sống đủ sức đồng hóa những ý thơ dễ dãi đôi khi
được đưa vào chỉ để cho “đủ”, cho ‘1oàn diện” và “bề thế”.

2. Đúng như có người nhận xét, cái tứ của bài thơ không được thể hiện thật rõ.
Mới đọc qua phần đầu, ta khó hình dung được dòng chảy cảm xúc hay hình tượng
then chốt của bài thơ. Phải chăng việc lắp ghép một đoạn của bài Sáng mát trong
như sáng năm xưa (1948) vối một đoạn của bài Đêm mít tinh (1949) rồi kéo dài
thêm để tạo ra Đất nước (1955) đã quy định đặc điểm riêng đó của bài thơ? Trên ý
nghĩa khách quan, quá trình hình thành độc đáo của bài thơ phản ánh khá rõ một
chặng đường từ nhận diện để đi đến thấu hiểu về đất nước của thi sĩ. Tất cả không
diễn ra trong một sớm một chiều mà đòi hỏi phải có sự trải nghiệm, nghiền ngẫm,
đòi hỏi tự nhà thơ phải lớn vượt lên trong cuộc hoà mình vào đời sống chiến đấu
của toàn dân tộc. Đối với việc bộc lộ lịch sử tâm hồn của nhà thơ, cái vẻ lỏrg lẻo ở
kết cấu bể mặt của bài thơ lại trỏ nên một sáng tạo lí thú. Vỉ vậy trong ý đồ sáng
tạo, chưa hẳn nhà thơ đã muốn che giấu hoàn toàn những mối “hàn ghép”.
Phần đầu bài thơ - phần vẫn được đánh giá là hay hơn cả - chứa đựng rất
nhiều ấn tượng cụ thể về một mùa thu đất nước. Thoạt tiên, đó là một cảm giác thư
thái muốn nhe nhàng bay lên theo hai câu thơ có đến 12/14 âm tiết mang thanh
điệu có âm vực cao: ^
Sáng mát trong như sáng năm xưa

Gió thổi mùa thu hương cốm mói
Một sự tương đồng gợi nhớ. Một liên tưỏng làm nổi bật nét đẹp trường cửu của
mùa thu xứ sở với hơi may phảng phất và hương cốm dìu dịu toả bay. Mùa thu nay
cũng như mùa thu xưa, thiên nhiên vẫn đẹp đến nao lòng. Có khác chăng là lòng
người và hoàn cảnh xã hội. Nỗi nhớ của tác giả đã thực sự làm một đối chiếu tự
nhiên để hình ảnh của ngày qua được dịp trở về vô cùng sống động;
Sàng chớm lạnh trong lòng Hà Nội

Những phố dài xao xác hơi may
Người ra đi đầu không ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đẩy
Còn có thể nói gì thêm về những câu thơ ấy? Một tiết trời dễ khiến lòng ta xao
xuyến. Một chút thoáng heo may se se khêu gợi biết mấy nỗi niềm. Thu tới -
không gian chợt yên ắng để tiếng nói của nội tâm cất lời. Các dãy phố như dài
thêm và được vẻ trầm u đặc biệt, tạo nên một bối cảnh xao xác rất thích hợp cho
hình ảnh người ra đi xuất hiện. Người ra đi ỏ đây là ai, tác giả không nói cụ thể. Chỉ
biết rằng người ấy đã rời Hà Nội yêu dấu với rất nhiều quyết tâm, tương tự các
tráng sĩ xưa đã lên đường là đi một mạch chẳng ngoái đầu trở lại. Phải chàng đó
cũng chính là mẫu người từng được Thâm Tâm nhắc tới Một giã gia đình một dủng

140