Page 117 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

cũng chỉ biểu hiện một cảm nhận cụ thể về khoảng cách không gian và có tác
dụng làm cho sự cảm nhận ấy có thêm chiều sâu. Bên kia sõng Đuống chưa phải
là tứ, chưa nói nhiều về tứ của bài thơ. Bốn từ ấy mới chỉ có ý nghĩa gợi mở mà
chưa giới hạn. Nó là điểm khơi mạch của dòng thơ, còn dòng thơ chảy đến đâu,
điều ấy phó thác cho kí ức, cho cường độ, thậm chí cho sự “hỗn mang” của cảm
xúc vốn chỉ chịu sự điều chỉnh có giới hạn của ý thức, khi câu chữ đã hiện rành
mạch trên trang giấy.
Theo chính lời kể của Hoàng cầm, bài thơ được viết ra vào lúc nửa đêm một
ngày tháng 4 nàm 1948 có rét nàng Bân giáng xuống. Lúc ấy, nhà thơ vừa được
nghe báo cáo tường tận tin quê nhà (bờ nam sông Đuống - vùng địch chiếm) sau
những ngày dài sống trong nỗi lo âu bồn chồn ỏ vùng tự do phái bờ bắc sông
Đuống. Bao xúc động cồn lên mãnh liệt, khiến lòng tác giả “ngổn ngang như bãi
cỏ rối lút người”. Nhưng “Tâm trí tôi dần tĩnh lại trong cái im ắng đến nghe rõ cả
tiếng một con muỗi vo ve đâu đó. Đột nhiên, từ thôn xóm qào xa, vang vọng ngay
bên tai tôi một giọng hát, như than thỏ, như ru em, một giọng phụ nữ trong trẻo,
nghe rõ mồn một, nhưng lại như nghe từ lúc tòi còn thơ dạiỊ
Em ơi buồn làm chi
Anh đưa em về sõng Đuống
Ngày xưa cát trắng phẳng lì
Bài thơ đã được bắt đầu như thế vói “ba dòng vang vọng như từ trời xa xanh
rót xuống ấy”. Quả thực, đó là những câu thơ rất gợi, vừa thoáng chút ai oán, lại
vừa thoáng chút an ủi, vỗ về. Không chỉ là anh an ủi em, mà còn an ủi cả chính
mình đang lúc rưng rưng muốn khóc. Hình ảnh Ngày xưa cát trắng phẳng lì chợt
hiện ra làm nhẹ lòng người. Rất đặc biệt ở phần đầu của bài thơ là chữ em. Đây
không hề là một em cụ thể nào. Nó có lẽ đơn thuần là dấu hiệu chỉ một trạng thái
dào dạt yêu thương. Em là nhân vật không thể thiếu của mọi bộc lộ trữ tình nên tuy
xuất hiện khắp nơi mà vẫn phiếm định. Dù vậy, tuỳ người đọc, ai muốn gán cho
em một hình hài chân thực thì cũng chẳng sao. Chỉ biết rằng, với em, cảm xúc thơ
đã thật sự được khơi nguồn;
Sông Đuống trôi đi

Một dòng lấp lánh
Nằm nghiêng nghiêng trong kháng chiến trường ki.
Sông Đuống là một con sông rất mực ‘1rữ tình” trong trí tưởng và trong lời kể
của nhà thơ. ông như muốn làm hiện hình các sắc thái riêng cùa nó và nét
nghiêng nghiêng chính là sắc thái nổi bật nhất. Thật khó nói hết những ấn tượng
mà từ nghiêng nghiêng gợi lên trong một đoạn thơ rất giàu chất điện ảnh, thể hiện

116