Page 115 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

ngào, dịu dàng như giai điệu dân ca quan họ, thế giới quê hương Kinh Bắc được
tái hiện với những nét đẹp đậm đà màu sắc văn hoá truyền thống của dân tộc, từ
khung cảnh đến con người. Chất giọng riêng ấy là kết quả của một quá trình thẩm
thấu tự nhiên và lâu bền những làn điệu dân ca quan họ từ gia đĩnh và quê hương
của thi nhân. Như Hoàng cầm từng kể: “Cái gốc dân ca... nhập vào hồn tôi từ năm
lên 5 tuổi” , “hương vị dân tộc, chất tình tứ, hư ảo của những câu ca quan họ đã
thấm đẫm trong hồn tôi từ những ngày nhỏ dại”\.. Có thể coi, Hoàng cầm là nhà
thơ của vùng Kinh Bắc. Kinh Bắc là “trường thẩm mĩ’ luôn kết dính, thu hút mãnh
liệt hồn thơ Hoàng cầm. Thi nhân nhờ có què hương mà lưu lại gương mặt thơ độc
đáo trong lòng bạn đọc, và ngược lại, có lẽ quê hương cũng “cảm tạ” người thơ đã
mang đến, “sống động hoá” và ghi khắc một mảnh hồn quê Kinh Bắc trong rất
nhiều những bài thơ viết về những vùng miền của đất nước.
Bài thơ được viết trong trạng thái xúc động mãnh liệt, cảm hứng dâng trào,
thăng hoa. Dường như tác giả đặt bút viết một mạch, viết để chạy đuổi theo cảm
xúc, không bố cục, không cấu tứ, từ ngữ cũng như tự bật ra đầu ngòi bút, vậy mà
có những câu đạt đến độ “xuât thần” , hay đến nỗi khó có thể lí giải được bằng
tư duy lôgic hay lí trí rạch ròi mà chỉ có thể cảm nhận bằng chớp sáng của ấn
tượng, của tiềm thức, của tâm linh. Thơ Hoàng cầm quả là thứ thơ hướng nội rất
sâu, thơ của “dòng tâm thức”, thứ thơ đánh thức những rung động tiềm thức
trong mỗi con người (GS. Nguyễn Đăng Mạnh gọi đó là “phạm trù siêu thơ”).
Bên kia sông Đuống của Hoàng cầm là sự kết hợp của những nhịp mạnh và nhịp
trầm của cảm xúc, là sự đan xen giữa trạng thái “say” và ‘1ỉnh”, là sự hoà phối khi
đậm nét, lúc nhoè mờ của những gam màu sáng, rực rỡ, tươi tắn với gam màu tối,
u trầm, xót đau. Đó cũng chính là dòng chảy tâm thức tự nhiên, biến ảo của tâm
hồn thi sĩ. Có điều, cần phải khẳng định rằng, bài thơ ra đời là kết quả một khoảnh
khắc thôi thúc, nhưng thực chất lại là sự dồn nén những tình cảm yêu thương chán
thành, sâu lắng của cả một đời. Phải có một tình yêu quê hương máu thịt, một sự
gắn bó từ trong tâm khảm và sự cảm hiểu sâu sắc hồn quê thì nhà thơ mối cố thể
nương theo tiếng gọi huyền diệu của linh giác, làm một cuộc hành hương tinh thần
bằng những vần thơ giàu tính tạo hình và nhạc điệu như thế. Quả thật là ‘Ihơ chỉ
tràn ra khi trong tim ta cuộc sống đã thật đầy” (Tố Hữu).
Thêm một điều suy nghĩ nữa về quy luật “tương thanh, tương khp’ trong cuộc

sống. Như nhà thơ Tố Hữu từng phát biểu; “Thơ là một điệu hồn đi tìm những hồn
đồng điệu”, bài thơ Bèn kia sõng Đuống của Hoàng cẩm đã tìm được con đường

1 Theo Tạp chí văn học số 3/1991, tr.66, 67
114