Page 120 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

về đâu, về đâu, về đâu - hai từ ấy (với một biến thái nhỏ là đi đâu, ở đâu) đã
cất lên như một điệp khúc đau lòng trong suốt cả đoạn thơ dài. Sau mỗi lần nấc
nghẹn, những hình ảnh vốn được kí ức lưu giữ dồn dập xô tới và tuôn chảy không
ngừng, đôi khi đưa lại những giây phút ngất ngây sung sướng - cái ngây ngất sung
sướng chỉ có ở những người đã gửi trọn tình yêu cho mảnh đất quê hương, và tình
yêu ấy như sợi dây đàn, cứ chạm khẽ là rung lên, ngân lên. Đây chính là lí do
khiến cho trong một bài thơ chủ yếu thể hiện niềm đau xót mà những hình ảnh
sáng tươi, trong trẻo vẫn có chỗ đứng, vẫn ngân nga một niềm hãnh diện hay
niềm vui ngọt ngào. Ta bắt gặp trong đoạn thơ “chép tội” này khi thì một giọng liệt
kê phấn chấn về các lễ hội lắm sắc màu (Những hội hè đình đám/ Trên núi Thiên
Thai / Trong chùa Bút Tháp / Giữa huyện Lang Tài), khi thì một giọng miêu tả đắm
say về những cô gái vùng quan họ đẹp xinh, tình tứ. Thể hịện rõ nhất cốt cách đa
tình của thi sĩ là những câu thơ này:
Ai về bén kia sông Đuống
Có nhở từng khuôn mặt búp sen

Những cô hàng xén răng đen
Cười như mùa thu toả nắng
ôi! “Nét cười đen nhánh” kia đã làm dịu mát cả một vùng không gian, một
vùng tâm tưởng. Nó đã bao bọc nhà thơ trong một không khí mơ màng không dễ
gì vùng thoát được.
Giữa vô vàn hình ảnh quê hương trong cảnh điêu tàn, hình ảnh bà mẹ hiện lên
xiết bao tội nghiệp. Từng bước chân thấp thểnh cilia mẹ trên con đường hun hút
giữa hai hàng tre tối sẫm rũ rượi trong cơn mưa lạnh đã dội vào trái tim nhà thơ
những tiếng nhức nhối. Bao nhiêu nỗi lo âu cùng những linh cảm về sự chẳng lành
khiến tác giả hình dung ra cảnh dưới đất là bà mẹ tong tả quảy gánh hàng rong,
còn bên trên Có con cò trắng bay vùn vụt, Lướt ngang dòng sõng Đuống. Chắc
chắn con cò ấy vừa thảng thốt, hốt hoảng bay ra từ cõi lòng âm u và đầy xáo động
của tác giả. Bên cạnh mẹ già là hình ảnh những đứa con thơ. Chúng ngơ ngác làm
sao trước những tai ương của chiến tranh. Cái ngơ ngác ấy khiến chúng ta đau
đớn, thương cảm, nhưng cao hơn nữa, nó xui ta căm thù - một mối căm thù dài lâu
và đòi hỏi những hành động quyết liệt.
Sau một đoạn dài triền miên trong nhớ tiếc và đau đớn, bài thơ chuyển cảnh,
chuyển điệu để đưa đến một không khí mới trong đó vọng rõ tiếng chân rậm ộch
của những người con trở về giải phóng quê hương. Những chi tiết được nêu lên
trong đoạn thơ này vừa phản ánh chân thực các hoạt động của quân ta trong vùng
địch hậu, vừa chứa đựng yếu tố viễn tưởng, mơ ước. Ta có cảm giác lúc này tác

119