Page 80 - Lý Thường Kiệt

BẠI CHIÊM - PHÁ TỐNG

nước ta. Sử lại ghi rằng đời Mạc, Mạc Đăng Dung đem các động Tư Lẫm, cổ Sum, Liễu
Cát, La Phù, Kim Lặc, thuộc hai đô (như tổng) Như Tích và Chiêm Lãng, hiến cho vua
Minh. Sách K h âm C h âu ch í chép rõ ràng hơn: mấy châu ấy đời Tống là đất riêng của họ
Hoàng coi; gần như độc lập, tuy rằng vua Tống ban chức trại chúa. Đầu đời Minh, Trung
Quốc thu ấn của các trại chúa. Rồi chỉ coi các đất ấy như những động, và cho họ Hoàng
làm động trưởng. Đời Minh Tuyên Đức, tức là lúc Lê Lợi đánh đuổi quân Minh, các động
ấy về Lê. Đến đời Minh Gia Tĩnh, Mạc Đăng Dung đem biếu vua Minh để cầu phong. 1.
^ Các sách TS và TB chép nhiều lần họ Thân kéo quân vào đánh trại Vĩnh Bình ở
Tống. Vậy động Giáp, tức là quê họ Thân không xa biên giới Vĩnh Bình. Ta lại biết rằng
họ Thân từng làm châu mục Lạng Châu (VSL: Thân Thiệu Thái làm châu mục Lạng
Châu năm 1060). Động Giáp thuộc Lạng Châu. Lạng Châu gồm tinh Bắc Giang (Phủ
Lạng Thương ngày nay) và phần nam tỉnh Lạng Sơn. Động Giáp ở về phần nào?
Sách VSL có chép: năm 1059, vua Lý Thánh Tông đi săn vùng sông Nam Bình, thuộc
Lạng Châu; nhân đó tới chơi nhà phò mã Thân Cảnh Nguyên. Ta biết rằng Cảnh
Nguyên là con Thiệu Thái và công chúa Bình Dương, lấy công chúa Thiên Thành năm
1066 (VSL). Vả lại, nhờ chuyện Trương Hống, Truơng Hát chép ở sách VĐUL, ta cũng
biết rằng sông Nam Bình là sông Thương ngày nay (xem phụ lục ở cuối). Với những điều
tham khảo trên, ta thấy rằng: năm 1059, Lý Thánh Tông đi săn ở vùng Bắc Giang, gần
sông Thương, và nhân đó vua tới nhà Thân Cảnh Nguyên ở động Giáp. Ta có thể kết
luận rằng động Giáp không xa sông Thương lắm, và chắc ở trong hạt tỉnh Bắc Giang
ngày nay. Vả ở phía bắc ải Chi Lăng, có huyện Quang Lang, đất đai rất hiểm trở, và ít
ruộng đất cày cấy được; một cự tộc như họ Thân chắc cai quản địa hạt giàu có hơn.
Ngày nay, trong vùng Lạng Giang, còn có nhiều làng có tên K ép , như phố Kép trên
đường xe lửa Phủ Lạng Thương đi Lạng Sơn là một. K ép chắc là bởi chữ Giáp mà ra và đó
là những làng họ Giáp ở ngày xưa. Theo TB, ta có thể đoán (XI/1) rằng ải Chi Lăng có tên
là Giáp Khẩu. Tuy chữ g iá p đây là gần nhau, khác chữ g iá p là họ Giáp, nhưng ta cũng có
thể ngờ rằng động Giáp ở kề phía nam ải ấy.
về đời sau, còn có họ Giáp, như Giáp Hải đậu trạng nguyên đời Mạc. Họ Giáp này
người huyện Phượng Nhãn, cũng ở Bắc Giang. Cho đến các họ Thân hiển đạt đời Lê
Thánh Tông (Thân Nhân Trung) cũng vậy.
P hụ lục: VĐUL chép chuyện Trương Hống và Trương Hát hiện lên giúp vua Ngô
Nam Tấn. "Hai thần hội quân ở cửa Phù Lan (Lục Đầu). Anh (Hống) đóng binh trên
sông Vũ Bình, kéo tới sông Như Nguyệt, rồi lên nguồn sông Phú Lương (mấy khúc sông
Cầu). Em (Hát) đóng binh ở sông Lạng, kéo vào sông N a m B ình...".
Nay Hát có đền thờ ở "cửa sông Như Nguyệt" tại làng Như Nguyệt ở nam ngạn sông
Cầu; và Hống có đền thờ ở "cửa sông Nam Bình", ở làng Phượng Nhãn ở bắc ngạn sông
Thương. 2 và 4.
’’ Ngày nay ở làng Hương Nộn, kề tinh lỵ Hưng Hóa, còn có một chùa bên cạnh đền
thờ "Lê ph u nhân". Trước đền có tấm bia rất cũ, dựng đời nhà Lý, vì còn chữ niên hiệu
Chính Long Bảo ứng, là khoảng 1163-1174 đời Lý Anh Tông (theo H ư n g H óa ph o n g th ổ phú

87