Page 80 - Lý Thường Kiệt
P. 80

BẠI CHIÊM - PHÁ TỐNG

    nước ta. Sử lại ghi rằng đời Mạc, Mạc Đăng Dung đem các động Tư Lẫm, cổ Sum, Liễu
    Cát, La  Phù, Kim Lặc, thuộc hai đô (như tổng)  Như Tích và Chiêm Lãng, hiến cho vua
    Minh. Sách  K h âm   C h âu   ch í chép rõ ràng hơn:  mấy châu ấy đời Tống là đất riêng của họ
    Hoàng coi; gần như độc lập, tuy rằng vua Tống ban chức trại chúa. Đầu đời Minh, Trung
    Quốc thu ấn của các trại chúa. Rồi chỉ coi các đất ấy như những động, và cho họ Hoàng
    làm động trưởng. Đời Minh Tuyên Đức, tức là lúc Lê Lợi đánh đuổi quân Minh, các động
    ấy về Lê. Đến đời Minh Gia Tĩnh, Mạc Đăng Dung đem biếu vua Minh để cầu phong. 1.
       ^  Các  sách  TS  và  TB  chép  nhiều  lần  họ Thân  kéo  quân  vào  đánh  trại Vĩnh  Bình  ở
    Tống. Vậy động Giáp, tức là quê họ Thân không xa biên giới Vĩnh Bình. Ta lại biết rằng
    họ  Thân  từng  làm  châu  mục  Lạng  Châu  (VSL:  Thân  Thiệu  Thái  làm  châu  mục  Lạng
     Châu  năm  1060).  Động  Giáp  thuộc  Lạng  Châu.  Lạng  Châu  gồm  tinh  Bắc  Giang  (Phủ
     Lạng Thương ngày nay) và phần nam tỉnh Lạng Sơn. Động Giáp ở về phần nào?
       Sách VSL có chép: năm 1059, vua Lý Thánh Tông đi săn vùng sông Nam Bình, thuộc
     Lạng  Châu;  nhân  đó  tới  chơi  nhà  phò  mã  Thân  Cảnh  Nguyên.  Ta  biết  rằng  Cảnh
     Nguyên là  con Thiệu Thái và công chúa Bình Dương, lấy công chúa Thiên Thành năm
     1066 (VSL).  Vả lại, nhờ chuyện Trương Hống, Truơng Hát chép ở sách  VĐUL,  ta  cũng
    biết rằng sông Nam Bình là sông Thương ngày nay (xem phụ lục ở cuối). Với những điều
     tham khảo trên,  ta  thấy rằng:  năm  1059, Lý Thánh Tông đi săn ở vùng Bắc Giang, gần
     sông Thương, và  nhân đó vua  tới nhà Thân Cảnh Nguyên ở động Giáp. Ta có  thể kết
     luận  rằng  động Giáp  không  xa  sông Thương lắm,  và  chắc  ở  trong hạt  tỉnh  Bắc Giang
     ngày nay. Vả ở phía bắc ải Chi Lăng, có huyện Quang Lang, đất đai rất hiểm  trở, và ít
     ruộng đất cày cấy được; một cự tộc như họ Thân chắc cai quản địa hạt giàu có hơn.
       Ngày nay, trong vùng Lạng Giang, còn có nhiều làng có tên  K ép , như phố Kép trên
     đường xe lửa Phủ Lạng Thương đi Lạng Sơn là một. K ép chắc là bởi chữ Giáp mà ra và đó
     là những làng họ Giáp ở ngày xưa. Theo TB, ta có thể đoán (XI/1) rằng ải Chi Lăng có tên
     là Giáp Khẩu. Tuy chữ g iá p đây là gần nhau, khác chữ g iá p là họ Giáp, nhưng ta cũng có
     thể ngờ rằng động Giáp ở kề phía nam ải ấy.
       về đời sau, còn có họ Giáp, như Giáp Hải đậu trạng nguyên đời Mạc. Họ Giáp này
     người  huyện  Phượng Nhãn,  cũng ở Bắc Giang.  Cho  đến  các  họ Thân  hiển  đạt  đời  Lê
     Thánh Tông (Thân Nhân Trung) cũng vậy.
        P hụ   lục:  VĐUL  chép  chuyện  Trương  Hống và  Trương  Hát  hiện  lên  giúp  vua  Ngô
     Nam  Tấn.  "Hai  thần  hội  quân  ở cửa  Phù  Lan  (Lục Đầu).  Anh  (Hống)  đóng binh  trên
     sông Vũ Bình, kéo tới sông Như Nguyệt, rồi lên nguồn sông Phú Lương (mấy khúc sông
     Cầu). Em (Hát) đóng binh ở sông Lạng, kéo vào sông N a m   B ình...".
        Nay Hát có đền thờ ở "cửa sông Như Nguyệt" tại làng Như Nguyệt ở nam ngạn sông
     Cầu; và Hống có đền thờ ở "cửa sông Nam Bình", ở làng Phượng Nhãn ở bắc ngạn sông
     Thương. 2 và 4.
        ’’ Ngày nay ở làng Hương Nộn, kề tinh lỵ Hưng Hóa, còn có một chùa bên cạnh đền
     thờ "Lê  ph u   nhân". Trước  đền  có  tấm  bia rất cũ, dựng đời  nhà  Lý, vì còn  chữ niên hiệu
     Chính Long Bảo ứng, là khoảng 1163-1174 đời Lý Anh Tông (theo H ư n g  H óa  ph o n g   th ổ  phú

                                       87
   75   76   77   78   79   80   81   82   83   84   85