Page 84 - Lý Thường Kiệt

BẠI CHIÊM-PHÁ TỐNG

Một "bạc dịch trường" quan trọng khác ở trại Hoành Sơn, vì đó là chỗ

tụ tập các nhà buôn ở xa đến, từ Quảng Nguyên (Cao Bằng) và từ các đạo
Đặc Ma, nước Đại Lý (Vân Nam). Châu Quảng Nguyên sản xuất nhiều
vàng, bạc, đồng, chu sa, diêm tiêu. Ấy là những hóa vật rất được chuộng.
Các nhà lái buôn lớn, quê ở Quảng Châu, cũng tới đó cất hàng Quảng
Nguyên (xem chuyện Nùng Trí Cao, W3).
Bạc dịch trường lớn nhất gần biên thùy ta là ở Khâm Châu. Trường ấy ở
ngoài thành, tại trạm Giang Đông. Người nước ta đi thuyền đến đó buôn
bán. Lái buôn hạng nhỏ có các phường chài, đem cá, sò đến đổi lấy vải; có
hàng xén tới mua giấy bút, gạo vải. Sự buôn nhỏ ấy, hằng ngày vẫn có,
không cần xin phép riêng.
Đến như việc buôn to, thì phải có viên coi châu Vĩnh An ở nước ta
thông điệp cho viên coi Khâm Châu trước, rồi kẻ phú thương mới được
đem hàng hóa vào. Cũng có lúc, chính phủ ta sai sứ tới Khâm Châu buôn
bán. Các hàng của ta có: vàng, bạc, tiền đồng, trầm hương, thục hương,
sinh hương, trân châu, ngà voi, sừng tê. về mặt Tống, các đại thương ở
vùng Thục (Tứ Xuyên) một năm tới một lần, đem gấm Thục tới đổi lấy

hương chở về Thục. Buôn như vậy rất to, mỗi lần trao đổi kể có hàng
nghìn quan tiền.
Trên đây chép theo Chu Khứ Phi (LNĐĐ) là người đã chứng kiến
những sự giao dịch ấy (sách chép xong năm 1188). Khứ Phi còn nói rõ cách
buôn bán bấy giờ, chẳng khác ngày nay bao nhiêu. Hai bên đem hàng mà
cả*’’ cùng nhau. Hồi lâu mới định giá. Lúc định giá rồi, thì không được
thương nghị với ai nữa. Đó là một lệ ai cũng theo. Lời Khứ Phi nói: "Giá
người mà cả đầu đã định, thì trời đất cũng không bằng", nghĩa là ai trả cao
bao nhiêu, cũng không được bán. Nếu có ai xấu bụng, muốn bán thầm cũng
không làm được; vì lúc ngã giá, phải nhờ quan cân hương và giao gấm.
Hình như các hàng ấy phải để sẵn ở công sở. Quan thuế đánh hàng Tống
mà thôi, cứ một quan tiền thu ba mươi đồng.

Mà cả = mặc cả. (BBT).

91