Page 85 - Lý Thường Kiệt

LÝ THƯỜNG KIỆT

Lúc hai nhà buôn gặp nhau, mời nhau uống rượu làm vui; lâu rồi mới
nói đến buôn bán. Trong lúc mà cả, những tùy tùng trả thêm dần dần đến
lúc giá gần bằng nhau, rồi đến ngang nhau. Người Tống thường găng giá.
Họ sai người nhà làm nhà ở, buôn bán lặt vặt để tự cấp; rồi họ ở đó mãi, cứ
ngâm giá cho người ta mỏi mệt, phải bán rẻ. LNĐĐ chép tiếp: "Nhưng phú
thương kia (Việt) ngoan cố, nó không nhúc nhích, cầm vững giá lâu, làm
cho ta khốn đốn".
Theo Khứ Phi, người Giao vốn thực thà. Chắc vì vậy, người Tống cân
hàng một cách gian trá, tuy rằng Khứ Phi chép trái lại. Cho nên Lý đã ba lần
sai sứ sang Khâm Châu để thử lại cân. Vì hay bị lừa, nên người nước ta cũng
trở nên dối trá. Khứ Phi nói tiếp: "Gần đây, người Vĩnh An rất gian giả. Vì
nhà buôn ta (Tống) bán cho chúng thuốc giả, chúng đúc lẫn đồng vào vàng
bạc; hương thì tẩm muối cho nó chìm (để giả trầm hương) hoặc đổ chì vào
những lỗ hổng trong hương. Nhà buôn ta đều bị lừa".
Nói tóm lại, đời Tống Lý, hai nước giao dịch nhiều; không những chỉ
giữa dân biên thùy mà thôi, mà cả đến những cự phú từ phương xa cũng
dự. Hàng hóa như ngà, hương, đạt tới miền kinh đô và Thục; và hàng tơ,
vải, gấm, giấy của Tống được dùng ở xứ ta.
Chắc từ đời bắc thuộc đến Đinh, Lê, sự buôn bán ở biên thùy đã có rồi.
Sử chép rằng: năm 1009 Lê Chí Trung (Ngọa Triều) xin buôn bán với Ung
Châu (TB 72/19b). Lại chép: năm 1012, Lý Công uẩn xin cho thuyền tới Ung
Châu buôn bán. Vua Tống Chân Tông chi bằng lòng, theo lệ cũ, cho tới buôn
bán ở Quảng Châu và ở trại Như Hồng (Khâm Châu) mà thôi.

Sự giao dịch với Tống có lợi nhiều cho nước ta, về nhu cầu của dân
cũng như về quốc dụng. Vả đó cũng tiện cho việc do thám tình hình trong
nước Tống. Sau này quan Tống cấm ta sang buôn bán, và vì đó ít nhiều mà
đã có cuộc Lý Tống chiến tranh.
Còn ở nước ta, ngoài những trạm biên thùy như trạm Nghi Hòa ở
huyện Quang Lang đã nói trên, có một bạc dịch trường lớn lập ở Vân Đồn.
Đảo Vân Đồn ở trong nhóm đảo mà bản đồ Đông Dương đề: "đảo De la
Table". Ay là đảo lớn ở ngoài hềt nhóm ầy. Hình dài, hướng đông băc tây

92