Page 65 - Lý Thường Kiệt

LÝ THƯỜNG KIỆT

Ta sẽ thấy võ công của Lý Thường Kiệt trong năm sắp tới rất to. Mà xem
việc trên đây, ta cũng thấy về chính trị, ông cũng là tay rất giỏi.

Chú thích:
’ L à n g là bởi chữ h ư ơ n g mà dịch ra. Nhưng hương không phải một làng nhỏ như bây
giờ. Từ đời Tần, nước Trung Quốc chia ra từng quận. Quận chia thành huyện. Huyện
chia thành hương. Hương chia thành đình. Đình chia thành lý. Tuy đời sau có đổi chế độ
ít nhiều. Nhưng hương vẫn là phần của huyện. Lúc nước ta thuộc Bắc, nước thành quận,
cũng bị chia ra châu hay huyện. Vậy chế độ h ư ơ n g c ố từ đời ấy. Mà hương là lớn như một
tổng lớn đời sau.
về chuyện Ỷ Lan, xem lời dẫn tường tận ở sách C h u yện Ỷ L an (nhà xuất bản Sông
Nhị).
^ Y D oãn làm quan đời Thương. Trước ở ẩn, vua Thang ba lần đến mời, mới chịu ra.
Ông có công giúp vua Thang đánh vua Hạ Kiệt. Sau vua Thang mất, có phó thác cháu là
Thái Giáp cho ông. Thái Giáp còn trẻ, tính hư. Y Doãn truất đi, bèn hối quá.
H oắc Q u a n g , tướng đời Hán, là em Hoắc Khứ Bệnh (ỰCth 2). Quang giúp vua Hán Vũ
đế rất có công, vua mất, giao cho ông phò vua Chiêu đế. Quyền hoàn toàn trong tay ông.
Chiêu đế chết, ông lập Xương ấp vương tên Hạ. Vì Hạ dâm loạn, ông lại bỏ đi, lập vua
Tuyên đế. Nói tóm lại Y Doãn và Hoắc Quang là hai bầy tôi, được vua phó thác hoàng tử
còn bé. Tuy cầm hết quyền bỉnh trong tay, hai người đều trung thành với chúa, và không
nhân cơ hội đoạt ngôi vua. Lời bia so sánh Lý Thường Kiệt với Y Doãn, Hoắc Quang đủ
tỏ rằng Lý Thường Kiệt đã làm tể tướng cầm hết quyền trong nước, trong khi Lý Nhân
Tông còn nhỏ.
Bia BA có câu: "Vua nhỏ có thể phó thác cho ông". Đó là thêm một chứng nữa rằng
Thường Kiệt được sung chức phụ chính. 1.

72