Page 319 - Lý Thường Kiệt

LÝ THƯỜNG KIỆT

Đối với trấn lỵ Thanh Hóa đời Lý, Ngưỡng Sơn khá gần, "chỉ cách năm
dặm, phảng phất như ở trong thành quận" (LX). Tên làng sở tại, đời Lý, là
làng Đại Lý. Tên Đại Lý bây giờ còn, ấy là làng ở phía nam sông Lèn, đối
ngạn với làng Ngọ Xá. Đời Lý, làng ấy rất to (LX), chắc nó gồm cả vùng bắc
và nam sông. Đến đời Trần, phần bắc đã đổi tên là Đại Lại^^T
Chùa Linh Xứng nay không còn nữa. Nhưng bia chùa, dựng đời Lý,
vẫn còn. Dân xã đã đem để trên thềm đền Lý Thường Kiệt. Bia ấy dựng
năm Thiên Phù Duệ Vũ thứ 7, năm Bính Ngọ (1126), nghĩa là 21 năm sau

khi Thường Kiệt mất. Tác giả bài văn bia là đại sư Hải Chiếu, tên Pháp Bảo,
trụ trì chùa Phúc Diên Tư Thánh, kiêm coi công sự ở Thanh Hóa. Đại sư là
một thuộc hạ ông. Bia chép khá rõ sự nghiệp ông, và kể rất tường tận sự
ông xây dựng lên chùa Linh Xứng. Văn bia lại rất dài, bia khắc hai mặt, chữ
chân phương rất tốt, nét rất rõ (xem ảnh Illa và Illb). Tuy bia không có chạm
trổ trang sức như các bia khác đồng thời, nhưng hàng chữ triện đề trán bia
khá đẹp, và con rùa đội bia rất đơn giản nhưng mỹ thuật.
Nay theo lời bia, ta biết gốc tích chùa Linh Xứng và lòng sùng Phật của
Lý Thường Kiệt khi ở Thanh Hóa thế nào.

"Ban đầu đời Anh Vũ Chiêu Thắng, vua Lý Nhân Tông ban cho ông
hiệu Thiên tử nghĩa đệ. ông ra coi các việc quân, dân ở Ái Châu, quận Cửu
Chân, trấn Thanh Hóa (theo bia BA thì năm 1082, Anh Vũ Chiêu Thắng thứ
7, ông ra Thanh Hóa). Tuy thân vướng tục, nhưng lòng đã quy y. Ầy vì vua
và mẫu hậu (thái hậu) tôn sùng đạo Phù đồ: ông vâng ý hai thánh giúp đỡ
đạo trời rất nhiều" (LX).
Bấy giờ có vị sư hầu thái hậu, là Sùng Tín trưởng lão, từ kinh tới thăm
quận.
Vì trưởng lão ấy là ai? Xét sách TUTA, thì có lẽ trưởng lão là Mãn Giác
đại si/^*.

Đại sư sinh năm 1052, là con viên ngoại lang Lý Hoài Tố, người đi sứ
Tống năm 1073, (TUTA chép họ Nguyễn, vì kiêng húy đời Trần; đây theo
TB). Lúc nhỏ, học Nho và Thích đều giỏi. Vào khoảng năm 1071, được chọn

330