Page 318 - Lý Thường Kiệt

vì DÂN-vì ĐẠO

ảnh hưởng của các thợ Chàm, mà ta bắt đem về đời Lý Thái Tông, và đời Lý
Thánh Tông. Những bức chạm ở đây rất có thể là do ngưòi Chàm mà Lý
Thường Kiệt đã đem về năm 1069, hay là những học trò thợ ấy. Đó là một
chứng cho ta tin rằng bệ đá, và có lẽ tượng đất, là từ đời Lý để lại.

Trong chùa còn có nhiều bệ con; trong số ấy, có một cũng chạm aguda ở
góc. Các đá tảng kê cột cũng chạm hình hoa sen. Chắc xưa chùa to, nay
những đá tảng còn lại, to không hợp với những cột nhỏ bé ngày nay. Nếu
phá được cái bệ mới thêm vào trước bệ chính ở chùa, thì ta có lẽ thấy những
bức chạm khác hay là những dấu chữ xưa.
Ngoài sân đền, còn có một cái khánh đá cũ, nhưng nay bị vỡ. Xem kỹ,
không thấy có nét chữ gì. Tên chùa này có nghĩa là báo ơn Phật, mà thật thì
cũng để nhắc công Thường Kiệt như ta đã thấy trong lời tán dương ông ở
một chương trên (XIII/8).
3. Núi Ngưỡng Sơn. Chùa Linh Xứng

Hai chùa trên, tuy có liên quan mật thiết với Lý Thường Kiệt, nhưng
không phải tự ông dựng lên. Các bia ở hai chùa ấy, tuy có ghi công ông,
nhưng cũng không chuyên để tán dương ông. ở Thanh Hóa còn có một
chùa mà tự ông dựng lên, và ta có thế gọi là chùa Lý Thường Kiệt. Ay là
chùa Linh Xứng.

Chùa Linh Xứng ở núi Ngưỡng Sơn, cạnh đền Lý Thường Kiệt, mà tôi đã
tả (XIII/7). Núi Ngưỡng Sơn là một núi nhỏ, đất đá hỗn tạp, ở bờ phía bắc
sông Lèn (tên chữ là Chùy Giang), cách phía tây cầu hỏa xa Đò Lèn chừng 2
km. Núi ở làng Ngọ Xá, xưa thuộc huyện Vĩnh Lộc, nay thuộc phủ Hà
Trung. Núi thấp không dính với núi xung quanh. Phía nam núi có đường
đê và sông. Phía bắc núi là một cánh đồng sâu, xung quanh toàn núi. ở giữa
cánh đồng ấy có vài núi nhỏ, có tiếng nhất là núi Chương Các. Phía đông
núi là đồng bằng, kéo dài cho đến dãy núi nhỏ ở phủ Hà Trung. Còn phía
tây thì rất gần dãy núi cuối cùng của dãy Kim Sơn thuộc Vĩnh Lộc. Đứng
phía tây ngắm lại, núi có hình người đàn bà nằm ngửa. Người ta nói vì vậy
mới đặt tên là Ngưỡng Sơn.

329