Page 296 - Lý Thường Kiệt

VÌDÂN-VÌOẠO

Bước sang triều Lý, nho thần đủ người để sung vào việc ngoại giao. Ta
không thấy những vị sư tiếp sứ nữa. Nhưng sư vẫn có nhiều người hay chữ.
Nguồn thơ là đạo lý uyên nguyên. Suốt quyển TUTA, trong chuyện tất cả
các vị sư, đều có một vài câu kệ bằng văn vần. Trong khi các sư nói chuyện
về đạo lý cùng nhau, họ đều đọc thành những câu kệ, ý tứ mông lung,
nhưng đối với sự hiểu thường của ta, thì thường không rõ ý. Ví như chuyện
có tăng tới hỏi sư Viên Chiếu, là con anh thái hậu Ỷ Lan, rằng: "Phật và

Thánh nghĩa là thế nào?" Sư trả lời:
Cúc trùng dương dưới giậu,
Oanh thục khí đầu cành.
Tăng kia không hiểu, nhờ sư giáng. Sư lại nói:
Ngày thì ác vàng chiếu,

Tối lại thỏ ngọc soi.
Tăng bèn nói đã hiểu chân ý của sư. Thật ra, ta không biết ý ấy ra sao.
Phải chăng sư muốn nói rằng Phật và Thánh nghĩa là tất cả những biến
tướng hiện ra trong trời đất?
Trái lại, có một vài bài thơ ý tứ gần ta hơn, nhưng lời lẽ rất thanh tao,
đọc lên cảm thấy đời sống mặc tĩnh, ý nghĩ thâm trầm của những nhà cao
ẩn. Ví dụ như bài kệ của sư Mãn Giác (XV/3), là một vị tăng con một đại
thần, và được vua Nhân Tông và thái hậu Linh Nhân rất trọng. Sư mất khi
mới 45 tuổi, năm Hội Phong thứ 5 (1096). Trước khi mất, sư đọc bài kệ sau
này:
Nguyên văn:
Xuân khứ bách hoa lạc,

Xuân đáo bách hoa khai.
Sự trục nhãn tiền quá,
Lão tùng đầu thượng lai.
Mạc vị xuân tàn hoa tận lạc,

Đình hền tạc dạ nhất chi mai.
Nghĩa là:

307