Page 288 - Lý Thường Kiệt

vì DÂN-vì ĐẠO

Con cháu những nhà quyền quý cũng không ngần ngại bỏ nhà theo
Phật giáo, nhu các cháu họ Lý Thường Kiệt (bia LX), sư Mãn Giác con Lý
Hoài Tố, Diệu Nhân ni sư con nuôi Lý Thánh Tông và sư Viên Chiếu cháu thái
hậu Linh Nhân.

Xem chuyện các cao tăng trong sách TUTA, ta thấy phần nhiều các vị
này giỏi nho học, hay khi bé thường học Nho rồi sau mới theo Phật. Nhưng
trong khoảng đầu đời Lý, chưa mở khoa thi nho. Sau, dần dần nho học tiến
mạnh. Tam giáo tịnh hành. Các khoa thi nho được mở đều, và các khoa thi
tam giáo cũng được lập vào cuối đời Lý Cao Tông (năm 1179 và 1195, TT).
Các nho thần như Đàm Dĩ Mông đã bắt đầu kiềm chế tăng đồ, kiểm điểm
khảo hạch tăng chúng. Năm 1179, Lý Cao Tông sai thi các đệ tử tăng quan
tụng kinh Bát Nhạ**’ (TT).
Nhân các vua trước, như Thần Tông, Anh Tông mê đạo, nhiều dân đinh
xin độ làm tăng để trốn khỏi dao dịch. Lại có những ác tăng làm điều phạm
pháp. Cho nên năm 1198, Đàm Dĩ Mông nói với vua rằng: "Bây giờ, tăng đồ
gần bằng số dịch phu. Chúng tự kết bè, bầu chủ, họp nhau thành từng bầy.
Chúng làm nhiều việc bẩn thỉu. Hoặc ở nơi giới trường, tĩnh xá, mà công
nhiên rượu thịt; hoặc ở trong trai phòng tĩnh viện, mà âm thầm gian dâm.
Ngày ẩn, tối ra, thật như đàn cáo chuột. Chúng làm bại tục, thương giáo;
dần dần thành thói quen. Nếu mà không cấm, thì lâu thành quá lắm".

Vua Cao Tông cho lời Dĩ Mông nói là phải. Sai Dĩ Mông triệu tập tăng
đồ trong xứ, lại ở các nơi cốc xá; chọn chừng mười người có tiếng, lưu lại
làm tăng. Còn dư, thì đánh dấu vào tay mà bắt hoàn tục.
Chắc rằng lời Dĩ Mông quá đáng, và sự sa thải triệt để tăng đồ là một
phần do nho gia bài xích dị đoan. Tuy vậy, đạo Phật không phải vì đó mà
suy. Trạng nguyên Lê Quát, là dòng dõi Lê Văn Thịnh, phải phàn nàn,
trong bia chùa Thiệu Phúc dựng đời Trần, rằng: "Làng xóm nào cũng có
chùa, mà không đâu thấy thờ Khổng thánh".

Bát Nhạ, nguyên chữ Hán là n%íề, thường đọc là Bát Nhã, chỉ khái niệm prajnã (tuệ
giác) của Phật giáo. (BBT).

299