Page 275 - Lý Thường Kiệt

LỶ THƯỜNG KIỆT

sông Mã), từ đó đến sông Bà Hòa (?), đường núi hiểm trở, binh mã phải khó nhọc.
Đường bể thì bị sóng gió. Cho nên Lê Hoàn sai đào "Hải đạo tân cảng", nghĩa là sông
mới trên đường bể. Đến năm 984 mới xong (TT). Có lẽ đó là sông nối sông Thần Phù ở
Ninh Bình và sông Chính Đại ở Thanh Hóa, mà ngày nay còn dùng.
Năm K. Su 989, Lê Hoàn thân chinh Dương Tiến Lộc, vì Tiến Lộc không chịu nghe
lệnh thu thuế ở Hoan Châu, và Ái Châu. (TT và VSL).
Năm Q. Ti 993, phong con thứ năm, Long Túng, làm Định Phiên vương, ở vùng Ngũ
Huyện Giang (TT). Năm G. Ng 994, phong con thứ mười, Long Mang, làm Nam Quốc
vương ở châu Vũ Long (phía nam Thanh Hóa). (TT).
Năm T. Su 1001, Lê Hoàn thân chinh giặc Cử Long ở Thanh Hóa. Trông thấy Hoàn
đằng xa, tướng giặc trương cung nhắm bắn, thì tên rơi. Lại trương cung bắn lần thứ hai,
thì cung gây. Nên giặc sợ mà lui quân. Hoàn bèn đưa thuyền vào sông Cùng Giang đuổi
theo. Bị giặc nấp hai bên sông bắn. Con Đinh Tiên Hoàng là Vệ vương Tuấn tử trận.
Hoàn kêu trời ba tiếng, rồi thúc quân đột chiến, giặc bèn thua (TT và VSL). Nhữ Bá Sĩ
trong T hanh H óa ch í đã nhận thấy rằng huyện cẩm Thủy có tổng Cự lữ và các xã Lữ
Thượng, Lữ Trung, Lữ Hạ và nói đó là do tên Cử Long xưa mà ra. Nếu C ử L o n g là cẩm
Thủy, thì sông C ù n g G ia n g cũng không xa đó. Nhưng VSL chép hai lần sự vua Lý Nhân
Tông đi xem đánh cá ở Cùng Giang (1101, tháng 2 và tháng 9) và lúc tháng 2, lại đi xem
cày ở ứng Phong (phủ Nghĩa Hưng ngày nay, theo CM). Không biết rằng đó là sông
Cùng Giang khác, hay cũng là sông Cùng Giang kia ở Thanh Hóa, nhưng gần phủ Nghĩa
Hưng. Hoặc ấy là sông Chính Đại đã nói trên chăng? Thế cũng có lý, vì dân Cử Long có
thể đã xuống đánh vùng Nga Sơn ngày nay, cho nên năm 1001, Lê Hoàn vào dẹp ở đó.
Tôi tin như thế là đúng, vì bốn năm sau, là năm 1001, dân Cử Long lại tới đánh cửa Thần
Đầu, tức là Thần Phù. Dân Cử Long chắc là dân Mường ở các huyện thuộc miền bắc và
tây bắc Thanh Hóa.
Năm A. Ti 1005, sau khi Lê Hoàn mất, các con tranh nhau ngôi. Đông Thành vương
chạy vào Cử Long, rồi bị Long Việt đuổi theo, bèn chạy vào Chiêm Thành, nhưng bị giết
ở cửa Kỳ La (Hà Tĩnh). Long Việt lên ngôi, liền bị Long Đĩnh giết. Trong khi Long Đĩnh
đi đánh các anh em ở mọi nơi, thì nghe dân Cử Long lại vào cướp, và đã đến cửa Thần
Đầu (Thần Phù). Long Đĩnh đi thuyền tới đánh tan. (TT).
Năm Q. Ma 1003, Lê Hoàn đi chơi Hoan Châu (TT). Có ghé thăm Thanh Hóa và
viếng chùa Hương Nghiêm (bia HN).
Năm K. Zu 1009, tụi Ngô Đô Đốc, Kiều Hành Hiến xin đào sông đắp đường, dựng bia
chi đường ở Ái Châu. Long Đĩnh sai quân và dân Ái Châu đào sông và đắp dường từ cửa
quan Chi Long, qua núi Đỉnh (hay Hạng, TT), đến sông Vũ Lung. Long Đĩnh lại đi chơi Ái
Châu. Tới sông Vũ Lung. Tục truyền rằng ai lội qua sông ấy hay bị chết đuối. Long Đĩnh
sai người lội qua lại ba lần, mà không việc gì. Bèn sai đóng đò để bốn chỗ trên sông, cho
người qua sông (TT). về C h i L ong, sách T hiên hạ lợi bệnh th ư có nói Chi Long quan ở huyện
Chi Nga, tức là Nga Sơn ngày nay. Sông V ũ L ong, chữ nho viết v ũ là trái với văn , lu n g là
thủy với long. Bm H N c ó chép tên đất Vũ Long, nhưng v ũ là múa và lo n g là rồng. Theo

286