Page 159 - Lịch Sử Văn Minh Thế Giới

Tƣ tƣởng của Khổng Tử gồm 4 mặt là triết học, đạo đức,

chính trị và giáo dục.

Về mặt triết học, Khổng Tử ít quan tâm đến vấn đề nguồn

gốc của vũ trụ, do đó ông đã thể hiện một thái độ không rõ rệt về

trời đất quỷ thần. Một mặt, ông cho rằng trời chỉ là giới tự nhiên,

trong đó bốn mùa thay đổi, trăm vật sinh trƣởng; nhƣng mặt

khác, ông lại cho rằng trời là một lực lƣợng có thể chi phối số

phận và hoạt động của con ngƣời, do đó con ngƣời phải sợ mệnh

trời.

Đối với quỷ thần, một mặt Khổng Tử tỏ thái độ hoài nghi

khi nói rằng: "chƣa biết đƣợc việc thờ ngƣời, làm sao biết đƣợc

việc thờ quỷ thần", "chƣa biết đƣợc việc sống, làm sao biết đƣợc

việc chết"; nhƣng mặt khác ông lại rất coi trọng việc cúng tế,

tang ma và ông cho rằng "tế thần xem nhƣ có thần".

Về mặt đạo đức, Khổng Tử hết sức coi trọng vì đó là những

chuẩn mực để duy trì trật tự xã hội.

Nội dung của quan điểm đạo đức của Khổng Tử bao gồm rất

nhiều mặt nhƣ nhân, lễ, nghĩa, trí, tín, dũng... nhƣng trong đó

quan trọng hơn cả là "nhân".

Nhân, một mặt là lòng thƣơng ngƣời, "điều mà mình không

muốn thì đừng làm cho ngƣời khác", trái lại "mình muốn lập

thân thì giúp ngƣời khác lập thân, mình muốn thành đạt thì cũng

giúp ngƣời khác thành đạt". Đồng thời đối với bản thân thì phải

"kiềm chế mình làm đúng theo lễ", nếu "không hợp với lễ thì

không nhìn, không hợp với lễ thì không nghe, không hợp với lễ

thì không nói, không hợp với lễ thì không làm". Ngoài ra, nhân

còn bao gồm các nội dung khác nhƣ cung kính, nghiêm túc,

thành thật, dũng cảm, rộng lƣợng, cần cù v.v... Nhƣ vậy, nhân là

một phạm trù rất rộng, hầu nhƣ đồng nghĩa với đạo đức.