Page 169 - Kiến Trúc Đình Chùa Nam Bộ

Dân gian đã tạo tác ra kiến trúc (dù là kiến trúc cung đình hay tín ngưỡng tón giáo)
bằng chính văn hóa của mình - văn hóa dân gian, trong tiềm thức nội tại mổi người thợ
luôn tồn tại một tính cách dân tộc mang đặc thù xã hội mà vãn hóa dân gian đã hun đúc
nên họ. Cái vô thức ẩn tàng ấy được “bộc bạch”, cũng vô thức, vào trong các tác phẩm
nghệ thuật của mình, tạo thành các nét vãn hóa dân gian trong lòng kiến trúc, thõng qua
một hộ thống hoàn chỉnh gồm các ký hiệu và biểu tượng mang giá trị vật thể. Đó chính
là các di sản vãn hóa phi vật thể cần được gìn giữ cho các thế hệ hôm nay và mai sau.
Di tích kiến trúc đình chùa Nam Bộ, “với tư cách lủ một tr ong những yếu tố thượng
tầng, so với các ngành nghệ thuật khác” [26], thực tế đã gắn liền với các nghê nhân -
những người thợ thủ công của dân gian qua từng thời kỳ lịch sử. "Tinh chất xuất xứ từ
tầng lớp nhân dán lao động đã tạo ra một hiện thực là có sự thâm nhập của các quan
điểm thẩm mỹ cùa nhân dân vào các công trình kiến trúc mà các quan điềm như th ế
được biểu hiện ra hình dạng bên ngoài của các tòa nhà thuộc vào hoàn cảnh lịch sử cụ
thể' [26], Như vậy, các yếu tố lịch sử, các quan điểm thẩm mỹ, các nhận thức dân gian,
các quan hệ kinh tế xã hội v.v... thuộc thời đại của di tích đều hoàn toàn có khả năng tồn
tại trong di tích; văn hóa dân gian đã được hàm chứa trong di tích kiến trúc như một
mạch sống nội tại cùa nó, để nó trờ thành nguồn tư liệu lịch sử chính xác, khách quan.
Vì thế, định hướng dối với công tác bảo tồn trong việc gìn giữ di sản vãn hóa dân
gian là, dù phải thực hiện bảo tồn bẳng bất kỳ phương pháp nào, các giá trị vãn hóa dân
gian đều phải đảm bảo nguyên gốc (Ví dụ các chi tiết kiến trúc hoặc vật liệu dân gian
biểu trưng cho quan điểm thẩm mỹ hoặc kỹ thuật xây dựng dân gian thuộc thời đại của
di tích như: Cái đẹp kiểu dăng đối, tạo tác bằng thù công, sử dụng hồ ô-dước, sơn ta
v.v...); đặc biệt nên tôn trọng các đặc thù vãn hoá từng vùng.
4.1.2.3. Gìn giữ di sản nghệ thuật
Ngoài sự phản ánh văn hóa văn minh qua từng thòi kỳ, mỏi công trình kiến trúc đình,
chùa Nam Bộ còn tiềm tàng trong nó các giá trị nghệ thuật nhất định và giữ một vai trò
quan trọng trong kho tàng văn hóa nghệ thuật Việt Nam. Mỗi cây cột, mỗi tảng đá, mỗi
pho tượng, mỗi hoành phi - câu đối v.v... tất cả các vật thể vô tri ấy dã được “phả” vào
môt “chất sống”, một đặc tính để tồn tại, dó chính là các giá trị nghệ thuật dân gian. Một
thế giới trang nhã, thanh khiết, nhờ vậy, đã thực sự hiện hữu trong lòng kiến trúc qua
nghệ thuật tạo hình. Từ đó cho thấy nghệ thuật kiến trúc, viên cảnh, trang trí, điêu khắc
v.v... trong đình, chùa qua từng giai đoạn lịch sử dã “thấm” sâu vào lòng người, chắc
chắn không phãi chỉ nhò có triết lý hay niềm tin tín ngưỡng tôn giáo, mà còn có sự đóng
góp tích cực, trực tiếp của nghệ thuật tạo hình.
Ngày nay, trải qua bao nghiệt ngã của lịch sử với quá nhiều biến động trong hom 300
năm khai phá, xây dựng và phát triển vùng đất Nam Bộ; chúng dã cướp đi gẩn như trọn
vẹn các công trình kiến trúc đình, chùa được kiến tạo trước thời Nguyễn, mất đi hầu hết

170