Page 419 - Dinh Dưỡng Cận Đại

4.6. Dioxin
Polychlorinated dibenzo-p-dioxin (PCDDs) và polychlorinated dibenzofuran
(PCDFs) được gọi chung một tên là Dioxin đã gây ô nhiễm khá rộng môi trường do
sự đô"t cháy của các hỢp chất có chlorin. Hiện có 75 hỢp chất (congeners) PCDDs và
135 congeners PCDFs và 2, 3, 7, 8 tetrachlorodibenzo-p- dioxin (TCDD) là những
hợp chất có tính độc cao nhất đã thể hiện tính độc của một hỗn hỢp các hỢp chất
theo tổng số tính độc tương ứng (TEQs, Total toxicity equuìvalent) hoặc của từng
hỢp chất theo yếu tô' tính độc tương ứng (TEF toxicity equivalent factor). Tác dụng
độc của dioxin được hình thành do sự liên kết vói thụ thể cytosol (cytosolic receptor)
"Ah thụ thể" và tiếp theo là sự điều hoà phiên mã gen đặc hiệu với các triệu chứng
phổ biến là sự cảm ứng enzym P450 (P450 enzym induction), giảm cân nặng teo
tuyến ức gây độc miễn dịch, quái thai, rối loạn thần kinh tâm thần, rôl loạn tiêu
hoá, giảm cân nặng và ban clo. Dioxin còn tác động tối khả năng sinh sản, tuyến
nội tiết và gây ung thư. Tác động gây độc của dioxin còn phụ thuộc vào tuổi, giới và
thành phần hỢp châ't trong hỗn hỢp dioxin. TCDD đã được xem là chất gây ung thư
đa dạng trong thực nghiệm trên rất nhiều loại động vật như chuột bạch, chuột
nhắt, cá 919). Cơ quan EPA Hoa Kỳ xác định liều NOAEL là Ing/kg/ngày và liều an
toàn EPA's (EPA's safe dose) là 0,006 pg/kg/ngày và căn cứ vào liều NOAEL (không
phát hiện thấy gây độc hại) 0,001 mcg/kg/ngày khi thử nghiệm tác động sinh sản
trên chuột với hệ sô' an toàn là 100. Bộ Y tê Canada đã khuyến cáo liều TDI là 10
pg/kg/ngày (20).
Đã có nhiều nưóc bị tai nạn do ngộ độc Dioxin (bang Missouri, Hpa Kỳ, vùng
Sereso của Ý, bệnh Ysho ở Nhật Bản bị ô nhiễm dioxin trong dầu cám tại Đài Loan
và sử dụng có chủ ý tại Việt Nam được mang tên là chất có màu da cam (orange
agent) do quân đội Hoa Kỳ sử dụng để phá hoại rừng và đồng ruộng.

Cơ thể người thường bị nhiễm Dioxin từ các thực phẩm bị ô nhiễm như cá, thịt,
trứng, sữa và sản phẩm của sữa. Cộng đồng châu Âu đã theo dõi năm 1994 (19)
lượng trung bình nhiễm vào khẩu phần là 120 pg/ngày theo đơn vị TEQ và tại Hoa
Kỳ là 119pg/ngày. Lượng ăn vào hàng ngày trên 90% Dioxin từ thực phẩm trong đó:
thịt 31%, từ sản phẩm sữa: 20%; từ sữa 15%; cá 7%; trứng 3,4%; hít thở từ không
khí 1,8%; đất 0,7% và nưốc 0,01%.

4.7. Polychlorinated biphenyl
PCBs thuộc nhóm chất độc hại có 209 hợp chất hoá học chứa 1-10 nguyên tử
clo, gắn vói "cột sông" biphenyl (biphenyl backbone). PCBs có tên thương mại là
Aroclor, đưỢc sử dụng khá rộng rãi trong duhg dịch làm lạnh, thủy lực và dầu bôi
trơn (hydraulic cooling íluids, lubricants), đã có thời gian bị cấm (giữa năm 1970)
tại Hoa Kỳ do độc tồn tại lâu trong môi trường.
Tác động độc hại của PCBs là gây cảm ứng men gan, độc miễn dịch, độc thần
kinh, giảm khả năng sinh sản trên cả người và động vật. Khảo sát dịch tễ học đã
nhận thấy PCBs còn gây tổn thương da, thay đổi trong chuyển hoá cytchrom P450,
rối loạn chức năng gan, hô hấp, sinh sản, đẻ thiếu cân và gáy u hắc sắc tô' ác tính.

411