Page 487 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

(2) Đã là hàng hóa thì phải mới, và cái mới ấy
phải lộ liễu. Đồng thời, phải dùng lý luận để chứng
minh cái mói náy. Do đó, khác thơ quá tặng, nó là
thơ xây dựng trên một cơ chế suy luận. Bài thơ
mang tính chất một luận văn triết học. Thơ quà
tặng khó lòng nói cái gì mới, lại càng khó lòng chứng
minh tính độc đáo của cái mới nảy. Bởi vì xã hội
chỉ chấp nhận một cách lý giải có sẵn. Không phải
ngẫu nhiên má trong truyền thống thi pháp Trung
Hoa người ta nói đến sáu "nghĩa", tức sáu cách the
hiện gồm: phong, phú, hứng, tỷ, nhã, tụng tức là
chỉ nói đến việc bộc lộ tình cảm (phong, hứng), so
sánh (tỷ), tường thuật, miêu tả (phú), ca ngợi (nhã,
tụng) mà không hề nói đến chứng minh, lý giải. Tại
sao? Bởi vì trong một xã hội quân chủ, làm gì có
cái mới để chứng minh? Ai cho phép lý giải thực tế
theo cách nhìn riêng của mình chứa đựng một kiểu
lý giải không ăn khớp và thậm chí gây thiệt hại tới
chính trị? Các ngục văn tự đã có sẵn để trừng trị
mọi lý giải riêng không theo khuôn phép cũ.
Khi vãn học là hàng hóa thì khác. Thực tế tuy
tồn tại trước m ắt anh, nếu anh muốn chuyển nó
thánh nghệ thuật thì dứt khoát phải trình bày cái
thực tế ấy một cách mói, với một kiểu lý giải mới.
Lúc đó, anh mới cụ thể hóa được một nhu cầu tình
cảm có thực trong lòng độc giả thành tiếng nói của
chính anh và chính vì thế mà anh sẽ được yêu quý.
Trước hết, mọi đề tài trước đây không có đều
xuất hiện; Chúa, Thượng đế, linh hồn, sự cứu rỗi
linh hồn, kiếp sau, tức lá giữa văn học Việt Nam

489