Page 467 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam
P. 467

dựa  trên  kinh  nghiệm  như  ở  Aiih,  duy  lý  luận  dựa
   trên  ý  niệm  như  ở  Đức.  Nó  là  duy  lý  luận  triệt  để
   và  cực  đoan  dựa  trên  lẽ  phải  (raison)  mà  nó  nâng
   lên  địa  vị  một  Thượng  đế  mới.
       Đành  rằng  duy  lý  luận  này  vẫn  xuất  phát  từ
   tự  do  cá  nhân,  nhưng  cá  nhân  luận  này  lại  không
   khép kín mà để ngỏ cho nên nó quan tâm tới quyền
   lợi  của  người  dân  lao  động.  Chính  vì  vậy  phần  nào
   nó  gần  với  chủ  nghĩa xã  hội,  đóng góp  có  tính  chất
   thế  giới  của văn  học Pháp  và  là  thành  tựu của  văn
   hóa Pháp được duy trì bền vững suốt ba thế kỷ nay.
   Một  khi  vị  Thượng  đế  này  bất  bình  trước  thực  tế
   thì  người  Pháp  dám  từ  bỏ  cá  nhân  luận  để  đổi  mới
   xã  hội,  vả  nếu  như  cách  mạng  chỉ  xảy  ra  một  lần
   ở  đa  số  các nước phương Tây,  thì  cách  mạng xảy ra
   nhiều  lần  ở  nước  Pháp.
        Cá nhân luận Pháp không phải là cá nhân luận
   khép  kín,  vụ  lợi  má  là  cá  nhân  luận  để  ngỏ.  Tôi
   thấy  có  thể  dẫn  lời  của  Hồ  Chí  Minh  viết  trong
   N hật ký trong  chuyến  thăm  Pa-ri  năm  1946:
        "Nói chung, những người Pháp đều chuộng những
   đức lành như:  Tự do,  Bình  đẳng,  Bác ái.  Phần  đông
   người  Pháp  có  tính  hào  hiệp  không giận  hờn  lâu.
    Thấy  việc  phải  thì  họ  làm,  không  quản  m ất  công
    tốn  của:  họ  đã  cho  là  trải  thì  dù  anh  em  ruột  thịt
   họ  cũng phản  đối  đến  ncrí.  Họ  đã nhận  là  phải  thì
   dù  người dưng nước lã,  họ  cũng hết sức giúp giùm.
   Người  Pháp  lại  vui  tính  dễ lầm  quen.  Nói năm  ba
   câu  chuyện mà ý  hợp  tâm  đẩu,  thì liền  trở nên  bạn
    tốt.  Tóm  lại người  Pháp  rất  dễ  thương,  dễ mến".



                                                          469
   462   463   464   465   466   467   468   469   470   471   472