Page 461 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

thể cộng đồng khác nhau theo những tiêu chí khác
nhau và đều tự quản. Thực chất của câu "Phép vua
thua lệ làng" chính lá khẳng định tính tự quản này
của văn hóa Việt Nam.
Tuy vậy, nhân cách luận náy quá Việt Nam nên
thiếu tính toàn nhân loại, quá bó hẹp vào bổn phận
đối vói nhau trong các thể cộng đồng khác nhau
nên không đạt đến chủ nghĩa duy lý, không vươn
tới việc chinh phục xã hội và tự nhiên để mưu cầu
hạnh phúc cho đồng loại. Nho giáo không thể có
tính chất náy vì nó lo khẳng định tôn ti trong xã
hội. Lão giáo trong khi gạt bỏ tôn ti lại đẩy con
người ra khỏi các quan hệ chính trị và xã hội, bàng
quan với số phận người dân. Nó là một thứ cá nhân
luận chỉ dành riêng cho trí thức. Với Phật giáo, con
người thành một chúng sinh, đã tử bỏ việc cải tạo
thế giới để trở thành một cây sậy lo thổi phồng ý
thức về sự bất lực của mình. Văn học dân gian có
tính toàn nhân loại, nhưng lại thiếu cái cơ sở tư
biện để nâng nó lên thành một hệ tư tưởng độc lập
và nhất quán. Đặc biệt, trong xã hội xưa gần như
không có tư hữu nên thiếu ý thức cá nhân và tự
do cá nhân.
Ý thức về nhân cách biểu lộ rõ rệt trong ý thức
về giá trị của tầng lớp quân tử, tài tử, nhưng chưa
mở rộng ra toàn thể loài người để chấp nhận cá
nhân. Con người quen sống trong một xã hội phục
tùng những quy tắc cha ông để lại nên không biết
đến tiến bộ, phúc lợi vật chất, lợi ích kinh tế và

463