Page 343 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

người đỗ tú tài đầu tiên ở miền Bắc. Được về nước,
ông lại cầm đầu một phong trào tôn giáo chống Pháp
rồi bị đày đến đảo Réunion, ở đó ông thân với họa
sĩ Pháp Gaughin và tặng thơ Pháp cho Gaughin.
Việt kiều ở Pháp xem ông là Việt kiều đầu tiên ở
Pháp. Nhưng Kỳ Đồng đã tính sai: nông dân Bắc
bộ gắn bó quá chặt với làng xã cho nên phong trào
tôn giáo không thể mạnh. Neu ông hoạt động ở Nam
bộ, nơi nông dân bị tách khỏi môi trường làng xã
rất dễ tiếp thu tôn giáo thì thực dân có muốn dẹp
tắt cũng sẽ rất vất vả. Cụ thể là phong trào tôn
giáo ở Bắc bộ và ở Trung bộ suốt thời Pháp thuộc
vẫn hệt như truóc đây, nghĩa là im lìm, trái lại ở
Nam có nhiều cuộc vận động mang tính chất tôn
giáo: Phan Xích Long, đạo Dừa, và nổi bật nhất là
Cao Đài và Hòa Hảo với hàng triệu tín đồ.
6. Tín ngưỡng có thần tiên rất phổ biến nhưng
không liên quan đến Đạo giáo là học thuyết chủ
trương tu luyện, tập thở và uống thuốc để thành
tiên. Trong cổ tích, truyện nôm, tuồng, đâu đâu cũng
có tiên, nhưng không thấy nói đến chuyện các vị
này uống đan sa để trở thành bất tử. Chử Đồng Tử
nghĩa đen là "cậu bé ở đầm lầy" xem ra lả ông tổ
Đạo giáo, nhưng theo tiểu sử lại là một người nghèo
không có khố che thân, lấy công chúa Tiên Dung,
sau đi buôn làm một vùng giàu có rồi theo đạo Phật
thành tiên bay lên trời. Đời Trần Thuận Tông (1388-
1398) có Từ Thức, người Thanh Hóa, làm quan huyện,
cởi áo gấm để chuộc lỗi cho nàng Giáng Hương rồi

345