Page 341 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam
P. 341
Cái phần quyết định của học thuyết Lão - Trang
lả thái độ chống lại mọi chính trị, bất kể nó tốt hay
xấu, nhưng vì nó là sự can thiệp của con người vào
cuộc đời của dân nên chống lại. Đây không phải
chống lại tích cực mà tiêu cực, rút lui, vào núi ở
ẩn. Neu thiếu thái độ ấy không thể là người môn
đệ Lão - Trang được, ơ Việt Nam không thây người
náo như thế cả. Cái phần Trang Chu ở họ là một
biểu hiện tâm lí rất đặc biệt.
Người mở đầu xu hướng này chính là Nguyễn
Trãi. Trong Toàn tập của ông có đến 300 lượt dùng
các tử ngữ kiểu Trang Tử ca ngợi cuộc sống ẩn dật,
xa lánh danh vỊ, vui với thiên nhiên. Nhưng đó chỉ
là "những chữ, những chứ và những chữ mà thôi"
như chàng hoàng tử Đan Mạch, Hamlet đã nói. Thực
tình, ông là người quên mình cho đất nước, nhá
chiến lược vĩ đại của cuộc khởi nghĩa. Trang Tử cấp
cho ông điều an ủi trước tâm trạng bất lực. ông
cứu được nước khỏi tay giặc nhưng không cứu được
dân khỏi bộ máy quan liêu của một triều đình chuyển
sang chuyên chế. Trang Tử trước thế kỷ XVII là lối
thoát của nhà Nho Việt Nam để trở về với công xã
nông thôn, bảo vệ mạng sống trong cảnh bất lực.
Trang Tử vào thế kỷ XVIII, XIX là niềm an ủi nhất
thòi cho những nhà nho tải tử như Nguyễn Gia
Thiều, Nguyễn Du, Nguyễn Công Trứ, Cao Bá Quát
với tâm lí thị dân phương Đông, bất lực, tìm cái
vui trong khoảnh khắc với thiên nhiên, rượu, sắc
đẹp tạm quên cảnh ngang trái của đời mình. Rôi
Trang Tử ở thế kỷ XX lá lời tâm sự của lớp thanh
343