Page 253 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

Phủ. Nhưng vần của Hán Việt có nhiều chỗ không
ăn khớp với vần đòi Đường "Chi" là "cành cây" với
"vi" là "nhỏ" trong tiếng Việt là một vần, nhưng
trong ngữ âm đời Đường là hai vần khác nhau "Đông"
là "phương Đông" với "Đông" là "Mùa đông" trong
thơ Đường thuộc hai vần khác nhau. Ai mà nhớ hết
được những chuyện vớ vẩn này? Chỉ có hai cách:
Một là chép các vần dễ lầm theo lối chữ nhỏ xíu
gọi là chữ kiến, nhét nó vào đâu đấy, rồi khi bí giở
ra kiểm tra. Nhưng làm thế khi bị phát hiện sẽ
phạm tội suốt đòi không được thi. Lỗi lạc như cụ
Phan Bội Châu cũng phạm tội này, các quan ở Huế
phấi xin mãi mới thoát và được thi lại. Thứ hai, là
khi làm thơ phải tránh chỗ nào vần đáng ngò, nhưng
như thế thì thơ khó hay. Còn khi các vị làm thơ
ngoài trường ốc thì các vị làm theo âm Việt cho nên
nếu ta giở Đường vận ra mà kiểm tra, - và có người
đã làm thế - thì nó có khi không đúng với Đường vận.
Sang kì thi thứ ba, gọi là trường Đệ Tam, thi
văn sách, chế, biểu, chiếu. Vì khi đã vào đến đây,
số người chỉ còn dưới một trăm và tất cả đều có
triển vọng làm quan cho nên người ta giao cho họ
tử làm quan tại trường thi.

Trong "sách văn" đề ra là một câu hỏi nhà vua
hỏi quần thần. Câu hỏi này lấy ở một chúyện đã
xảy ra ở Trung Quốc, hay ở một câu trong Ngũ
kinh, Tứ thư. Sau đó thí sinh thử trả lòi thay mặt
ông quan. Sách văn thi hương phải dái trên 1000
chữ, thi hội trên 1500 chữ. Dĩ nhiên, nội dung câu
trả lời là ở những lời bàn của Tống Nho, ai cũng

255