Page 250 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

Trường thi được binh sĩ trông coi cẩn thận, cứ
trung bình 1000 thí sinh có 300 lính, cùng với voi
ngựa. Kỳ thi hương tổ chức váo mùa hạ. Thí sinh
vào trường Nhất ngáy đầu tháng, vào trường Nhì
váo mồng 6, vào trường Ba ngày 12. Vảo khoảng
ngày 20 công bố kết quả. Đó là những ngày tưng
bủng nhât của một vùng. Người trông coi chịu trách
nhiệm toàn bộ kỳ thi là quan Đe điệu. Hội đồng
giám khảo gồm có Chánh, phó Chủ Khảo, và các
Giám thị. Có các viên thu quyển để phát giấy đóng
thành từng tập cho thí sinh gọi là "quyển", rồi thu
các quyển về. Các quyển này được các Di phong
niêm phong lại, đánh dấu ký hiệu, rọc phách, rồi
trao cho các Đăng lục sao chép lại cẩn thận, đoạn
trao cho các Đối đọc duyệt lại để cho thực chính
xác. Các quan chấm thi chỉ được phép xem bản sao,
để khỏi có thiên vị vì quen m ặt chữ, và nếu có sửa
đổi bài thi thì bị phát hiện ngay khi đối chiếu với
nguyên bản. Sau đó, bài thi lại do hai Giám thị
chấm câu. Điều đáng chú ý lá thí sinh không được
phép chấm câu bài thi của mình mả phải để người
ta chấm câu. Điều này rất tai hại cho nhứng người
hay chữ thích đặt những câu hóc hiểm, vì họ muốn
tỏ ra phi thường. Chế độ thi cử là để chọn người
theo khuôn phép. Có những người hay chữ nhất cả
một vùng nhưng không thể kiềm chế cái ham muốn
trổ tài nên thi hỏng như Cao Bá Quát, Phan Bội
Châu, Nguyễn Cảnh Đậu. Hai ông đầu hỏng vài
khoa, ông sau suốt đòi thi hỏng vì bài viết ra vượt
quá khả năng đánh giá của các quan chấm bài. Mặc
dầu hỏng, các bài ấy vẫn được truyền tụng và nhiều

252