Page 224 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

lủng: người Việt không có thói quen làm những
chuyện liều lĩnh để được tiếng khen trong thể thao,
các trò thi gan dạ. Nhưng khi cần phải bảo vệ tổ
quốc, thì chẳng ai anh hùng hơn họ. Người Việt
Nam chỉ cấp danh từ này cho ai chống lại bất công,
áp bức vì quyền lợi những người yếu.
Như vậy là các khái niệm cơ bản của Ediổng
giáo tuy không thay đổi về ngôn ngữ, nhưng lại
thay đổi về quan hệ.
11. Bây giờ nói đến lăng kính thứ hai, tạo nên
một độ khúc xạ mới. Đó là làng. Người Việt Nam
là con người của làng nước. Quan hệ này không có
trong tâm thức người Hán. Người Hán nói quốc gia,
không bao giờ nói "quốc hương" hay "quốc thôn".
Người Việt Nam cũng như người Đông Nam Á
làm lúa nước. Làm lúa nước là làm một nông nghiệp
cực kỳ phức tạp, tốn rất nhiều công sức, rất khác
các nước làm nông nghiệp khô. Đã trồng lúa nước
thì nước của trời do mưa xuống hay lấy bằng đào
giếng không thể nào đủ được mà suốt năm phải tát
nước, rồi tháo nước, hết chống hạn tới chống lụt,
suốt năm phải đào mương, đắp đập, ngăn nước, tháo
nước. Nói khác đi, những chuyện nhân dân ta đang
làm hiện nay trên khắp toàn quốc là chuyện nhân
dân đã làm trên bốn ngán năm nay từ cái ngày ta
chọn lúa nước làm phương thức nông nghiệp chủ
đạo. Và nếu chúng ta cho mình hiểu biện chứng
pháp, thì tất yếu phải chấp nhận nông nghiệp lúa
nước góp phần tạo nên tâm thức Việt Nam, cũng

226