Page 221 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam
P. 221
hai chữ này trong Nho giáo Trung Hoa. Tên gọi là
một, nhưng nội dung khác nhau vì xuất phát tử
hai tâm thức khác nhau. Sự đối lập này biểu hiện
trong lịch sử nhiều lần. Trung" trong Nho giáo Trung
Quốc là trung với người làm chủ, dù đó là người
ngoại tộc đến xâm lược nước mình, như Nho sĩ Trung
Hoa trung với nhà Mãn Thanh. Còn hiếu là hi sinh
cho cha mẹ, chỉ nghĩ đến cha mẹ mà thôi. Một người
hỏi Mạnh tử: "Neu Thuấn làm vua mà Cô Tâu giết
người thì Thuấn chỉ còn cách bỏ ngôi vua, cõng cha
chạy trốn". Sau này những người theo Pháp, như
Trương Vĩnh Ký, Phạm Quỳnh, Hoàng Cao Khải...
đều đưa chữ trung và chứ hiếu ấy ra thuyết phục,
và đoạn trả lời dưới đây của Phan Đình Phùng rõ
ráng khẳng định tâm thức dân tộc.
"Tôi ngẩm nghĩ vể nhân dân ta sống trên một
mảnh đất hẹp, quân đội ít, tài nguyên không có bao
nhiêu. Tôi hiêu rằng chúng ta tồn tại được chỉ nhờ
năm đức. Đã bao lần Hán, Đường, Tống, Nguyên,
Minh... đã xâm lược nước ta. Đứng trước một nước
láng giềng mạnh gấp ngàn lẩn, chúng ta đã đương
đẩu nổi, nhờ ý trời và sự sáng suốt của tô tiên.
Ngày nay nước Pháp ở cách xa vạn dặm, vượt
biển để xâm chiếm nước ta, gây bão táp, lật đô triều
đại, biến nước ta thành thuộc địa, tàn phá, hủy diệt
chẳng thừa gì hết.
Ông hiểu nỗi khổ của n h ân d ân này. ông
hãy ở địa vị của tôi thì sẽ hiêu tôi, không cẩn bàn
thêm vô ích".
223
