Page 212 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

gương và giáo dục mọi người, học tập suôt đời tìm
nguồn vui ở ngay trong việc học, có thái độ bất khả
tri trong những gì vượt khỏi giác quan, cũng không
trực tiếp chống lại, coi trọng nhân nghĩa hơn giàu
sang, biết dừng trong mọi ham muốn để giữ tâm
hồn thanh thản. Các nhà nho ỏ Trung Quốc, Nhật
Bản, Triều Tiên, Việt Nam đều như nhau về những
điểm này. Chỗ giống nhau này làm thành nét chung
của bốn nền văn hóa, và nét chung này lần đầu
tiên được quy phạm hóa bởi một người, người đó là
Khổng Khâu. Đó là phần đóng góp, sáng tạo của
Khổng tử.
8. Chỉ sau khi đã phân xuất ra cái cơ sở chung,
bất biến của Khổng giáo qua các nưóc và các thời
đại ta mới có điều kiện xét độ khúc xạ.

Độ khúc xạ này chẳng có gì huyền bí. Ta có thể
xem Khổng giáo nguyên thủy như một tia ánh sáng,
và nước Việt Nam như một môi trường mà tia ánh
sáng ấy xuyên qua. Môi trường náy là tâm thức
Việt Nam. Tâm thức này cũng không có gì huyền
bí. Nó lá một tâm thức được tạo nên do quá trình
sinh sống, đấu tranh chống thiên nhiên và tổ chức
xã hội sao cho thuận tiện nhất trong những điều
kiện vật chất cụ thể, cá biệt của cuộc đấu tranh
này. Trong tình trạng các điều kiện đấu tranh chưa
thay đổi thì tâm thức chưa thay đổi, do đó, nắm
lấy tâm thức này là cái thìa khóa để hiểu văn hóa,
tư tưởng, chính trị, là cách làm thuận tiện nhất,
và dễ thành công nhất. Không chỉ có Khổng giáo

214