Page 210 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

thể công thức hóa một cách máy móc, đó là chữ
thời. Con người phải có hiếu, đễ, trung, tín... nhưng
từng chữ này thể hiện khác nhau trong từng hoàn
cảnh khác nhau. Không thể cấp cho các chữ ấy một
nội dung cố định, chỉ có thể xem đó là một cách
ứng xử xã hội để đạt đến sự hài hoà.

Làm thế nào để tìm được cái bất biến? Con đường
ông đề ra là học trong quá khứ, xét trong thực tế
hiện tại để từ đó rút ra những quan hệ không thay
đổi. Cái đó gọi là "Ôn cũ mà biết m ới”. Thời đại
thay đổi đến đâu thì các quan hệ xã hội vẫn thế.
Cũ hay mới thì cũng đều là biểu hiện của cái bất
biến, cho nên khi một môn đệ hỏi ông có thể biết
trước được mười đời không thì ông đáp ông có thể
biết được trăm đời.

Cách lý giải của chúng tôi về Nho giáo như vậy
là rất khác, và có chỗ trái ngược cách lý giải xưa
nay. Chúng tôi sẽ viết công trình "Nhận thức luận
của Khổng tử" để chứng minh có một nhận thức
luận Nho giáo thực sự có giá trị. Để người học khỏi
ngờ vực, sau mỗi nhận xét có tất cả những câu trong
"Luận ngữ" cần được hiểu lại theo cách nhìn náy.
Như vậy là gần như toán bộ "Luận ngữ” được giải
thích lại, tổ chức lại theo cách giải thích của triết
học hiện đại, chứ không phải chỉ là cái đọc xưa nay
đã làm căn cứ vào một hai câu. Do phạm vi theo
các nhà Nho. Vì sách này không cho phép chúng
tôi nói kỹ hơn nữa về điểm này, cho nên chỉ có thể
nêu lên một vái nét khu biêt.

212