Page 207 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

và biểu lộ một sự nhất quán lạ lùng trong cách lựa
chọn này. Không phải chỉ có Khổng tử. Tôi thấy ở
Việt Nam Nguyễn Trãi và Hồ Chí Minh cũng thế.
Bây giờ tôi nói sơ bộ đến cách lựa chọn của Khổng
tử để có điều kiện đi sâu vào cách lựa chọn của
Việt Nam, làm thành một độ khúc xạ tiêu biểu, mà
tôi gọi là "đạo nhà" theo cách nói của cụ "Đồ Chiểu",
người tôi vô cùng kính trọng.
Trong tác phẩm "Trung Quốc triết học sử" của
học giả Phùng Hữu Lan, ở chương III, khi nói đến
"Các tư tưởng triết học và tôn giáo trước và đương
thời với Khổng tử", tác giả có nhắc đến những quan
niệm sau đây lưu hành rất rộng râi trong xã hội
đương thời:
1) Quỷ thần. Người ta tin là có thần thống trị,
chi phối cuộc đời con người, và có những người ta
gọi là đồng cốt có thể tiếp xúc với quỷ thần, biết
được ý định của họ.
2) Thuật số. Danh từ này dùng để chỉ các biện
pháp được sử dụng để đoán biết tương lai. Đó là
biện pháp sử dụng mai rùa đốt lên để bói chuyện
lành dữ. Biện pháp đoán mộng, biện pháp xem đất,
sau này sẽ phát triển thành thuật phong thuỷ. Vào
đời Chu có những viên quan chuyên trách các công
việc này.
3) Trời. Ông trời có quyền uy nhất trong số các
thần, chủ tể mọi việc và đặc biệt có quan niệm "thiên
nhân tương dữ", tức là có quan hệ qua lại giữa tròi
với người. Ông trời nhìn hay nghe là căn cứ vào
dân, nếu ông vua làm mất lòng dân thì ông trời

209