Page 204 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam

chừng họ sáng lập ra những hệ tư tưởng mới toanh,
rồi sau đó nhân dân cứ việc theo, bởi vì những tư
tưởng ấy có một nguồn gốc siêu phàm. Nhà tư tưởng
náo cũng chỉ là sản phẩm của xã hội, một xã hội
cụ thể. Ông ta chỉ khác mọi người ở điểm ông ta
nhìn thấy trong các xu hướng có m ặt trong xã hội
này, xu hướng nào có triển vọng nhất, rồi dốc hết
tâm lực vào đấy, duy lý hóa nó, cấp cho nó cái vẻ
vĩnh viễn, cao quý đến mức người sau thán phục,
tuân theo tưởng chửng như đó là thiên Kinh địa
nghĩa. Ông ta chính là con người nhận thức được
thời đại mình sâu sắc nhất, đến mức qua những lời
của ông ta, chính thời đại bộc lộ rõ nét nhất, không
một côngtrình nào của loài người sánh kịp về mặt
này. Chính vì vậy khi đọc Pla-tông chẳng hạn, ta
thấy xã hội Hy Lạp đầy đủ nhất, trọn vẹn nhất hơn
một công trình khác. Không nhừng thế, vì chính
Pla-tông cấp cho tư tưởng Hy Lạp cách công thức
hóa tiêu biểu nhất, cho nên tư tưởng châu Au sau
này, dù có thay đổi bao nhiêu, với mọi đóng góp
của bao thế hệ, với bao biến chuyển lịch sử vẫn
không khỏi mang dáng dấp Pla-tông.
4. Tư tưởng Khổng tử trước hết là một sư kế thừa,
nhưng lá một sự kế thừa độc đáo. Trước hết là kế
thừa trong toàn bộ ngũ kinh, không kể "Kinh xuân
Thu", tác phẩm chắc chắn không phải là của Khổng
tử, còn các kinh khác như Kinh Thi, Kinh Thư, Kinh
Dịch chắc chắn là có trước Khổng tử. Khổng tử nói
nhiều về lễ, thì cái lễ ấy về cơ bản là cái lễ Chu
Công đã xây dựng lên. Chu Công là thần tượng của

206