Page 202 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam
P. 202

và chủ yếu của Trần Đình  Hượu.  Nhưng dù cho các
      nhà  nghiên  cứu  có  thấy  được  một  sự  khác  nhau
      giữa  Nho  giáo  ở  hai  nước,  vẫn  còn  thiếu  cái  khái
      niệm  với  tính  cách  công  cụ  để  cụ  thể  hóa  sự  khác
      nhau,  quy ra thành  thao tác tạo nên sự khác nhau.
      Tôi  muốn  nói  đến  khái  niệm  khúc  xạ.
          2.     Khái  niệm  "khúc xạ" (réíraction)  là  lấy  ở vật
      lý học.  Nó  chỉ  một tia  ánh  sáng khi  đi  qua một vật
      náo  đó  thì  không  đi  thẳng  tắp  mà  theo  một  góc
      khúc  xạ  nào  đó  có  thể  đo  được.  Cái  đó  gọi  là  độ
      khúc  xạ.  Một  khoa  học  muốn  xây  dựng  được  phải
      tạo cho mình những công cụ  làm việc,  tức là những
      khái  niệm.  Trong  trường  hợp  nó  còn  non  trẻ,  nó
      phải  vay  mượn  khái  niệm  ở  một  khoa  học  khác  để
      cấp  một  cách  lý  giải  mới.  Khái  niệm  hình  thái  của
      Mác  trong  "hình  thái  xã  hội  (formation  sociale)  là
      lấy  ở  địa  chất  học  của  Lai-ơn  (Lyell).  Theo  cách  lý
      giải  của  tôi,  một  tư  tưởng  tử  ngoài  vào,  dù  đó  lá
      Nho  giáo,  chủ  nghĩa  Mác,  hay  tư  tưởng  hậu  công
      nghiệp,  khi  váo  tâm  thức  Việt  Nam,  tức  là  nhập
      váo một tâm thức vốn  chưa hề  biết  đến nó,  thế  nào
      cũng  trải  qua  một  độ  khúc  xạ,  và  do  đó  chịu  một
      độ  lệch.  Người  Việt  Nam  nói  chung  không  hề  cảm
      thấy  độ  lệch  ấy,  cứ  cho  là  mình  lảm  đúng  như  ở
      nước xuất phát.  Nhưng xét qua cách ứng xử cụ  thể,
      sẽ  thấy  độ  lệch  này  rất  rõ.  Nguyên  nhân  của  độ
      lệch này lá ở ngay trong môi  trường thiên nhiên và
      xã  hội  hàng ngàn  năm  nay,  khách  quan,  bên  ngoài
      cá  nhân,  chính  vì  vậy  mà  cá  nhân  không  thể  nhận
      thấy được.  Nắm được độ khúc xạ này là hết sức cần



     204
   197   198   199   200   201   202   203   204   205   206   207